Ζέοντα και φλογερά

Θεατρικό καλοκαίρι                                       
με πολλές πύρινες εστίες 

Φλογερό. Πύρινο μέτωπο, κυριολεκτικά. Δεν αναφέρομαι στους βαθμούς του Φαρενάιτ αλλά στο φλογερό θεατρικό καλοκαίρι. Το τοπίο άναψε και καίει. Πύρινη λαίλαπα κινείται προς όλη την Ελλάδα με μικρά και μεγάλα σχήματα και φωτιά έχουν πάρει και τα σημεία που διεξάγεται Ελληνικό Φεστιβάλ. Ανοίχτηκε φέτος απλόχερα ο Θεοδωρόπουλος. Σκόρπισε τις εκδηλώσεις του σε ευρύτερα σημεία και ζωντάνεψε χώρους παρατημένους διαλέγοντας με προσοχή τα σχήματα και τα θεάματα. Έχω το προνόμιο να τον παρακολουθώ από το ξεκίνημα του με το «Θέατρο της Άνοιξης» του Μαργαρίτη και μετά σε ανεξάρτητες σκηνοθεσίες και στη δική του στέγη στο «Θέατρο του Νέου Κόσμου», δημοσιεύοντας κριτικές για τις παραστάσεις του και να είμαι σε θέση να καταλήξω πως διαθέτουμε στο θεατρικό μας δυναμικό ένα πνεύμα ασκημένο στη διάκριση του καλού και του ωραίου και πως αποτέλεσε πρώτης τάξης επιλογή για το τιμόνι του Φεστιβάλ.




Χαλάρωση και ανυπομονησία ως την έναρξη του θεάματος στην Πειραιώς 260

Ωστόσο πριν στραφούμε στα παραπέρα να σημειώσουμε θετικά την συνεργασία του Φεστιβάλ με την Ένωση Κριτικών. Ευχή όλων μας είναι να παγιωθεί με την προϋπόθεση να μην γίνεται ερμητικό, εξειδικευμένο και ομφαλοσκοπικό. Να ανοίγει θεματικά και ο χρόνος του να διευρυνθεί. Να προσαρμοστεί και η ώρα. Κυρίως όμως να αποκτήσει ενδιαφέρον για τον μέσο άνθρωπο. Ωστόσο η ιδέα ήταν άριστη, αρχή έγινε και είναι βέβαιο πως ο εκλεκτικισμός θα περιοριστεί και θα γίνει συνείδηση πως το Φεστιβάλ είναι μια καλοκαιρινή γιορτή που δίνει την ευκαιρία να ευφρανθεί ο άνθρωπος και παράλληλα να πληροφορηθεί και να επικοινωνήσει, να μορφωθεί και να προβληματιστεί.




Γεμάτες οι κερκίδες του χώρου που γίνεται η Ημερίδα την Κριτικών. άνθρωποι διαφόρων ηλικιών έδειξαν πως ενδιαφέρονται και για τις θεωρητικές προσεγγίσεις του θεάτρου

Μια πρόταση έχει τη θέση της νομίζω σ’ αυτό το σημείο. Κινδυνεύοντας να σταθώ περισσότερο του δέοντος στο ζήτημα θα είχα να προτείνω στους αρμόδιους των Κριτικών το θέμα των μονόπρακτων κωμωδιών του 19ου αιώνα. Είναι το πρώτο είδος της ντόπιας δραματουργίας που στρέφει το βλέμμα στην κοινωνική ζωή της εποχής, την καταγράφει και την σατιρίζει. Σημαντικό ! Αμφιβάλλετε; Μια σπουδαία περιοχή του θεάτρου μας αδιερεύνητη. Άγνωστη στον πολύ κόσμο κι όμως διασκεδαστική και ασύγκριτα διδακτική. Υπάρχει τεράστιος πλούτος αγνοημένων μονόπρακτων κωμωδιών, έξυπνης και σπινθηροβόλας διαπραγμάτευσης που θα πρόσφερε μόρφωση, και διασκέδαση στο κοινό του φεστιβάλ. Αναφορές και ομιλίες με παραστάσεις παράλληλα η έστω ως αναλόγια. Η καθηγήτρια των θεατρικών σπουδών Χρυσόθεμις Βασιλάκου έχει κάνει μια εκτενέστατη εργασία πάνω στην ελληνική μονόπρακτη κωμωδία και θα ήταν φαντάζομαι πολύ πρόθυμη να προσφέρει το υλικό της στην επόμενη σύμπραξη του Φεστιβάλ με τον Σύλλογο των Κριτικών, μαθητών της ως επί το πλείστον.

Τραγωδίες και των τριών αρχαίων ποιητών με φλογερές διαθέσεις και πυρακτωμένες προοπτικές ξεχύνονται προς κάθε κατεύθυνση αλλά και μια μεγάλη ποικιλία έργων, πολλά απ αυτά αυτοσχέδια και εκ του προχείρου, έχουν εκστρατεύσει για την άλωση αρχαίων θεάτρων, γηπέδων, αυλών σχολείων και πλατειών. Εν μέσω καύσωνος και υψηλών θερμοκρασιών θεατρίνοι και θεατές επιζητούν οι μεν το μεροκάματο οι δε την ψυχαγωγία και την απομάκρυνση τους απ΄ τα δεινά της καθημερινότητας που δεν είναι και λίγα, όπως όλοι ξέρουμε. Μέσα σε ανάλογο πυρετό και παράλληλα με τα κυνικά καύματα πολλοί προνοούν και για το ερχόμενο. Σε έξαρση η αναζήτηση θεατρικών χώρων και η εξασφάλιση τους. Πολλά σχήματα, μικρά και μεγάλα όχι μόνο έχουν καταλήξει στο ρεπερτόριο τους αλλά έχουν κλείσει και θεατρική στέγη. Μερικοί έχουν αρχίσει και προκαταρκτικές πρόβες. Είναι πολλοί οι θίασοι ωστόσο που πελαγοδρομούν ψάχνοντας για θέατρο και στρέφονται εναγωνίως δεξιά κι αριστερά για να προλάβουν κάποιο. Όλα δείχνουν πως δεν θα κοπάσει ο θεατρικός σάλαγος αλλά αντίθετα εποχή την εποχή, χρόνο με το χρόνο ο δείκτης κορυφώνεται. Οι επιχορηγήσεις που εξαγγέλθηκαν και η επιτροπή που ανακοινώθηκε έριξαν λάδι στη φωτιά και λαμπάδιασε ο τόπος από συζητήσεις, ελπίδες και αγωνίες. Συμπέρασμα : Το θέατρο καλά κρατεί και η θερμοκρασία του ανεβαίνει χωρίς να γίνεται ορατή κάμψη του φαινομένου.




Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το φετινό ως "Καλοκαίρι της Μήδειας". Τέσσερις οι σκηνικές αναφορές, με επίσημο η ανεπίσημο τρόπο, στη παιδοκτόνα μάγισσα βασιλοκόρη του Αιήτη. Θα μας απασχολήσει το θέμα σε ειδικό αφιέρωμα στο έντυπο περιοδικό "Τόπος Θεάτρου". Ετοιμαζόμαστε. Η φωτογραφία απ' την ιδιότυπη προσέγγιση του Δημήτρη Καρατζά στο Μικρό Θέατρο της Επιδαύρου.

Έγραψα αλλού για τη «μούργα» (το κατακάθι του λαδιού) που έχει μαζευτεί στον πάτο του θεατρικού μας κάνιστρου. Για το συρφετό που "χώνεται" ανεμπόδιστα στο χώρο και πως θα πρέπει να ξανασκεφθούμε το θέμα της "Άδειας Ασκήσεως Επαγγέλματος", όπου μια αυστηρή επιτροπή του υπουργείου θα επεμβαίνει αποφασιστικά στις επιλογές. Είναι γεγονός πως ο κόσμος του θεάτρου διαθέτει και τον υπόκοσμο του, τους παρασιτικούς, τους λαθρομετανάστες του. Οι διαβάσεις είναι αφύλακτες και ισχύει το θυμοσοφικό «μπάτε σκύλοι αλέστε κι αλεστικά μη δίνετε». Έτσι δημιουργήθηκε ένα "υποθέατρο" που παρουσιάζει μια ετερόκλητη σύνθεση. Οι πιο πολλοί περνάνε λίγους μήνες σε θεατρικές σχολές, πασαλείβονται κάποιο επίχρισμα η παρακολουθούν κάποια "σεμινάρια". Κάποιοι άλλοι καταφέρνουν και παίρνουν το πτυχίο κάποιας σχολής αλλά η πλειονότητα των αποφοίτων είναι ελλιπούς μόρφωσης, τσαπατσούλικης εκπαίδευσης, διδαγμένοι από δασκάλους ακατάλληλους, χωρίς σύστημα, μέθοδο, οργάνωση διδακτική. Επειδή οι δραματικές σχολές (όχι ευτυχώς όλες, αλλά οι περισσότερες) λειτουργούν με κίνητρα κερδοσκοπικά και όχι εκπαιδευτικά, Μια πραγματικότητα που την γνωρίζουν άπαντες.  Εκτός όμως όλων αυτών έχουν μπουκάρει στο χώρο του θεάτρου ένα πλήθος αλεξιπτωτιστές , αποσαθρώματα άλλων ναυαγίων που βρίσκουν το θέατρο ως βολικό αραξοβόλι της απελπισίας τους. Αυτοί όλοι δεν έχουν μόνο στόχο το σανίδι. Είναι επίβουλοι τόσο στον τεχνικό όσο και στον θεωρητικό ( ηθοποιοί αυτοχειροτόνητοι, κριτικοί αυτοσχέδιοι και αναλυτές τυχάρπαστοι) μια πλειάδα άσχετων, ανίδεων, αμόρφωτων και ανεπάγγελτων που νοθεύουν όλο το θεατρικό φάσμα. Υπήρχε πάντα μια τέτοια μερίδα. Μικρή και κατά περίπτωση γραφική. Η ανάπτυξη της θεατρικής ζωής των τελευταίων χρόνων είχε σαν φυσικό αποτέλεσμα να εισβάλλει ένα πολύ μεγαλύτερο ποσοστό ευκαιριακών ατόμων που η πρέπει να προσαρμοστούν η να αποβληθούν. Το τι πρέπει να γίνει για να ανακοπεί αυτή η εισβολή είναι πρόβλημα και καθήκον του αρμόδιου η των αρμοδίων.

Το παράλληλο φαινόμενο των ερασιτεχνικών (ο χαρακτηρισμός αμφισβητείται) θιάσων που περιβάλλουν το κέντρο, θιάσων πολλοί περισσότερων απ όσον αρχικά υπολογίσαμε, θιάσων που αποτελούνται από 50 και πάνω άτομα, με πάθος και καημό για το θέατρο και για ένα ρόλο. Άτομα διαφόρων επαγγελμάτων, διαφόρων ηλικιών, διαφόρων μορφωτικών επιπέδων, με παροδικές σχέσεις με τη θεατρική μόρφωση η έστω την απλή ενημέρωση φλέγονται να πάρουν μέρος σε μια παράσταση, να τους ανατεθεί ένας ρόλος κι ότι να’ ναι, το νέο αυτό είδος συμπολιτών αυξάνεται ιλιγγιωδώς, εξαπλώνεται σαν μια πανδημία και ασυγκράτητα καταλαμβάνει συνοικίες, προάστια, περίχωρα, χωριά και πόλεις, γειτονιές και ενορίες. Ένα φαινόμενο που δεν θα μπορούσε κανείς να φανταστεί πριν από μερικά χρόνια. Θυμίζει ταινία επιστημονικής φαντασίας όπου ένας ανίκητος ιός μεταβάλλει τους κανονικούς σε μεταλλαγμένους που το κύριο σύμπτωμα που τους διακρίνει είναι η ευγενική τους επιμονή να παρακολουθήσεις την παράσταση τους.

Και εμείς χωρίς καμιά βεβαιότητα πως δεν έχουμε προσβληθεί από κάποιον ανάλογο ιό, καταγινόμαστε να παρακολουθούμε αυτή η την άλλη παράσταση, να κρίνουμε και να σχολιάζουμε την σκηνοθεσία η την ερμηνεία, να αναλύουμε το φαινόμενο - που και χωρίς την ανάλυση μας θα μπορούσε να υπάρχει - να αραδιάζουμε φραστικά σχήματα και εξάγουμε συμπεράσματα, ως ένα είδος "εκ θεού", αρνούμενοι να δούμε πως αυτοί όλοι οι σχολιασμοί οι κρίσεις και οι εμβαθύνσεις είναι μάταιες, κανένας δεν τις χρειάζεται και μόνο εμάς ικανοποιούν και την ματαιοδοξία μας αποκοιμίζουν. Όχι, δεν θα το παραδεχθούμε ποτέ πως εμάς τους κριτικούς κανένας δεν μας χρειάζεται, κανένας δεν μας διόρισε και κανένα παραγωγικό έργο στην κοινωνία δεν προσφέρουμε. Όσοι νομίζουν αυτά για μας είναι πιθανό να έχουν προσβληθεί κι αυτοί από κάποιον ιό, που το γνώρισμά του είναι να μας απομακρύνει, να μειώσει την κοινωνική μας προσφορά ξεκόβοντας εμάς και άλλους από την ουσία. Το κακό είναι πως αυτή η ωραία μέθη, η ζάλη, η παρανόηση, η σύγχυση η ψευδαίσθηση δεν είναι σύμπτωμα μόνο του καύσωνα.


Γιώργος Χατζηδάκης