Σάββατο 21 Σεπτεμβρίου 2019

«Εδώ ήρθαμε, πάμε να φύγουμε...»

Το έργο το έχουμε ξαναδεί !

Πλήξη και αγανάκτηση προκαλούν τα παμπάλαια νέα για το Θεατρικό Μουσείο που περιλαμβάνονται στο ρεπορτάζ της Γιώτας Συκκά που δημοσιεύει στο σημερινό της φύλλο η «Καθημερινή». Με τίτλο «Αναζητείται νέα οριστική λύση» το δημοσίευμα επαναλαμβάνει όσα πολύ καλά γνωρίζει καθένας που έχει έστω και λίγο ασχοληθεί με το αδιέξοδο του ζητήματος. Με απολύτως ρεαλιστικό τρόπο η υπουργός δηλώνει πως μέχρι σήμερα. «Ουδέν σχέδιο εκπονήθηκε, ουδεμία μελέτη έγινε, ουδεμία απόφαση ελήφθη» και συνεχίζει το ρεπορτάζ πως την περασμένη εβδομάδα, η υπουργός συναντήθηκε με εκπροσώπους του Θεατρικού Μουσείου (Κ. Γεωργουσόπουλο, Στ. Φασουλή, Φ. Νικολόπουλο).

Γνωρίζοντας το πρόβλημα του Κέντρου Μελέτης και Έρευνας Ελληνικού Θεάτρου - Θεατρικού Μουσείου, από τα χρόνια της θητείας της ως γ.γ. στο υπουργείο Πολιτισμού η κ. Μενδώνη λέει πως η εξέλιξη προς την λύση εξακολουθεί να αντιμετωπίζει δύο μείζονα ζητήματα: «Το πρώτο αφορά τη στέγαση των υφισταμένων συλλογών του και της θεατρικής βιβλιοθήκης. Σήμερα φυλάσσονται σε χώρο της ΕΡΤ. Συλλογές και βιβλιοθήκη αποτελούν εξαιρετικά σημαντικά τεκμήρια της ιστορίας του ελληνικού θεάτρου από τα προεπαναστατικά ήδη χρόνια, αλλά και ανεξάντλητη πηγή υλικού για τους ειδικούς μελετητές και τους θεατρολόγους. Για τον λόγο αυτό ορθά χαρακτηρίστηκαν το 2016, στο σύνολό τους μνημεία δυνάμει των διατάξεων του Ν. 3028/2002».


Και συνεχίζει: «Παρά τις ανακοινώσεις του υπουργείου Πολιτισμού (20.2.2018) «ότι ο χώρος που θα στεγάσει το Θεατρικό Μουσείο είναι το νεοκλασικό κτίριο της οδού Σταδίου 47, κληροδότημα Αλέξανδρου Σούτσου, το οποίο θα παραχωρηθεί, βάσει συμφωνίας, από την Εθνική Πινακοθήκη στο ΥΠΠΟΑ», καμία ενέργεια δεν έγινε γι’ αυτό. Σύμφωνα με επόμενη ανακοίνωση του υπουργείου (9/11/2018), «η δαπάνη για την ανακαίνιση και την ανακατασκευή του κτιρίου που θα μπορεί να το στεγάσει εκτιμάται ότι, μαζί με τις δαπάνες για τις σχετικές μελέτες και τη συντήρηση και ψηφιοποίηση του μουσειακού υλικού και τον εξοπλισμό, θα αγγίξει τα 10.770.000 ευρώ...»
Δηλαδή, ακόμη και αν μπορούσε να διασφαλιστεί σήμερα το αναγκαίο κονδύλι, θα απαιτείτο για την εκπόνηση της μελέτης και την υλοποίηση του έργου περισσότερο από μία εξαετία.              

Με τα ίδια λόγια, στην ίδια ακριβώς σειρά προβληματισμών και – σκανδαλώδης σύμπτωση - είχα υπολογίσει και το ύψος της δαπάνης και τον χρόνο για την ολοκλήρωση του σχεδίου. Αναζητήστε το εδώ σε προηγούμενη ανάρτηση.

Εν πάση περιπτώσει το ζήτημα τώρα εντοπίζεται στη μείωση των απαιτήσεων των εργαζομένων και δυστυχώς, σύμφωνα με το ρεπορτάζ ως προς το θέμα των χρεών η υπουργός Πολιτισμού τονίζει ότι το ΥΠΠΟΑ «με ενέργειές του στηρίζει τις θέσεις του μουσείου στη διαπραγμάτευσή του με τον ΕΦΚΑ, ώστε να επιτευχθεί η επιθυμητή μείωση. Το υπόλοιπο των χρεών θα αντιμετωπιστεί από το υπουργείο σε συνεννόηση με τους δικαιούχους». Αισιόδοξος από τη συνάντηση δηλώνει στην «Κ» ο Σταμάτης Φασουλής. «Μπήκαν τα πράγματα σε έναν πολύ πρακτικό δρόμο. Η Λυδία Κονιόρδου έδωσε στο Θ.Μ. 450.000 ευρώ, που ήταν ευπρόσδεκτα, αλλά με γραφειοκρατικές συνθήκες για την εκταμίευσή τους, τέτοιες που τα πράγματα περιπλέκονταν. Το ουσιαστικό μας πρόβλημα είναι ότι εδώ και έξι χρόνια, και ενώ έχει γίνει επίσχεση εργασίας, χρωστάμε ένα εικονικό ΕΦΚΑ. Προσπαθούμε να βρούμε ένα νομικό τρόπο ώστε να λυθεί το ζήτημα. Δεν ζητάμε τίποτε που να υπερβεί τον νόμο ή το δίκιο των εργαζομένων» . Το ελπίζουμε.

Γ.Χ.

Σάββατο 14 Σεπτεμβρίου 2019

Οι Ελληνες ηθοποιοί πριν από 135 χρόνια


Όχι, δεν χιλιαπλασιάστηκαν (ακόμα) !!!

Γράφει η "Νέα Εφημερίς" στις 10 Ιουλίου του 1884. Σήμερον θα παραθέσωμεν τι πολύ αξιοπερίεργον, όλους δηλαδή τους εις διάφορα μέρη εσχηματισμένους την ώραν ταύτην ελληνικούς δραματικούς θιάσους με τα ονόματα όλων των ηθοποιών. Όλων τουτέστιν των Ελλήνων ηθοποιών, όσων υπάρχουν, δια να τους μάθετε άπαξ δια παντός και εν πλήρη καταλόγω. Έτσι λοιπόν:

Εν Αθήναις θίασος των αδελφών κ.κ. Διονυσίου και Σπύρου Ταβουλάρη, μεθ΄ών οι κ.κ. Κοτοπούλης, Λαζαρίδης, Νικηφόρος, Δαβίλας, Ζάνος, Δημητρόπουλος, Βόλας, Σφήκας, Λαγκαδάς, Σταυρόπουλος, Δρακόπουλος, Βέργος, Γιορλάνος, Απέργης, Βενετσάνος, Νικολαΐδης, Μιχαηλίδης και αι κυρίαι Σοφία Ταβουλάρη, Ιω, Νικηφόρου, Σ, Δημητροπούλου, Αννα Λαζαρίδου, Ελένη Κοτοπούλη, Κλεοπ. Δαβίλα, Μαρία Συλιβάκου.

Εν Πειραιεί θίασος του κ. Δημοσθένους Αλεξιάδου μεθ’ ού οι κ.κ. Χρυσάφης, Δρακάκης, Πεταλάς, Παντόπουλος, Χαλκιόπουλος, Ευτύχιος Βονασέρας. Κάππας, Ζαχαρόπουλος και δυο μαθητευόμενοι και αι κυρίαι Πιπίνα Βονασέρα, Φιλομήλα Βονασέρα, (θυγάτηρ της) Αικατερίνη Δρακάκη, Μαρίκα Αλεξιάδου (θυγάτηρ του κ. Αλεξιάδου).

Εν Αιγίω θίασος του κ. Αλ. Πίστη, οι κ.κ. Δημ. Πίστης, Κυριακός, Διον. Πίστης και δυο μαθητευόμενοι και αι κυρίαι Αμαλία Α. Πίστη. Ελένη Χέλμη, Χρυσάνθη Ταμβακοπούλου, Εν Βόλω θίασος των κ.κ. Τασσόγλου, Βούλγαρη, Πετρίδη, Τσούκα, Ρούσου, Ράμφου, Κωνσταντινοπούλου, Παντελοπούλου, και αι κ.κ. Μαρία Πετρίδου, Μέλπω, Ευανθία Ράμφου, Αριάδνη Τασσόγλου.

Εν Καβάλα του κ, Ξενή Ησαΐου μεθ’ ού οι κ.κ. Παρασκευόπουλος, Λούης Γαδ, Σφαιρίδης, Κυτταριόλος και αι κ.κ. Μαρία Ησαΐα, Ευαγγελινή Παρασκευοπούλου, Αγγέλικα. Εν Χίω ο κ. Λεκατσάς και νυν οι κ.κ. Αρνιωτάκης, Τσίντος, Βασιλειάδης, Παπαδόπουλος, Λοράνδος (μικρός) και αι κ. κ. Ελένη Αρνιωτάκη, Βασιλειάδου, Παπαδοπούλου, μια δεσποινίς ανεψιά του κ. Λεκατσά.

Εν Κύπρω θίασος του κ. Ανδρονόπουλου μεθ’ ού οι κ. κ. Κρανιώτης, Μιχαηλίδης και τέσσαρες άλλοι d occasion, ακατάτακτοι και αι κ.κ. Μιχαηλίδου, Κρανιώτου, Ανδρονοπούλου.

Εν Ρωσσία θίασος του κ. Χαλκιοπούλου μεθ’ ού οι κ.κ. Αικατερινιάδης, Δεπάστας, Πέρβελης, δύο μαθητευόμενοι και αι κ.κ. Ελένη Χαλκιοπούλου, Δεπάστα μετά της αδελφής της.

Εν Συρία αι κυρίαι Σοφία Νέρη, Μαρίκα Νέρη ο κ. Σ, Δημητρόπουλος και άγνωστοι εγχώριοι. Ανεξάρτητος απεσπασμένος μεταξύ ηθοποιού και ιμπρεσαρίου ο κ. Κορδοβίλης, εκ των γνωστοτάτων.

Τους παραθέσαμεν εν βία ουχί βεβαίως κατά σειράν αξίας εν τη κατατάξει δι ο παρακαλούμεν να μην γίνουν παρεξηγήσεις. Εισίν εν συνόλω 70 ηθοποιοί πάσης τάξεως, 10 – 12 μαθητευόμενοι και 5 – 10 εκ συμπτώσεως, κυρίαι δε μόλις 36 όλαι κι όλαι. Βλέπετε δε ότι εισίν κατακερματισμένοι εις δέκα θιάσους, εξ ών τώρα αδιάκοπαι γίνονται μεταθέσεις από του ενός εις τον άλλον και αλλαγαί και ανακηρύξεις νέων θιασαρχών ενίοτε, ου μην και ονομάτων. Δι ο και δεν είναι παράδοξον δυο τρεις να τους συναντήσετε με τρία ονόματα. Οι πλείστοι όμως είναι και οριστικώς ονοματισμένοι, πλην των διακεκριμένων κορυφαίων.

Τετάρτη 11 Σεπτεμβρίου 2019

Άκρα του τάφου σιωπή


Θεατρικό Μουσείο : Ούτε φωνή, ούτε ακρόαση! 
Επιστολή προς την υπουργό Πολιτισμού
Αξιότιμη 
κυρία Λίνα Μενδώνη                                                                                                          Υπουργό Πολιτισμού

Αγαπητή κυρία

Άκρα του τάφου σιωπή βασιλεύει γύρω από την υπόθεση του σαν ενταφιασμένου σε κατακόμβη Θεατρικού Μουσείου. Ούτε φωνή, ούτε ακρόαση. Δεν γνωρίζουμε αν το περιοδικό  «Τόπος Θεάτρου». Τεύχος 11, που σας αφήσαμε στο υπουργείο, έφθασε στα χέρια σας και εάν τα πολλά ζητήματα που σας απασχολούν σας επέτρεψαν να ανοίξετε τις σελίδες του και ιδιαίτερα εκείνες που σχολαστικά και  διεξοδικά αναφέρονται στο Θεατρικό Μουσείο αναλύοντας το ιστορικό του και την θλιβερή σημερινή του κατάσταση.                                                                                                                      
Το πρόβλημα και οι πιέσεις που αντιμετωπίζετε, χωρίς το υπουργείο να ευθύνεται, όπως έχετε αποφανθεί, αφού νομικά το Θεατρικό Μουσείο αποτελεί μια ιδιωτική πρωτοβουλία,  είμαστε βέβαιοι ωστόσο, ακόμη κι αν η αντίληψη αυτή ισχύει, πως το υπουργείο Πολιτισμού θα πρέπει να αισθάνεται την βαριά ευθύνη της τύχης ενός ιδρύματος αρχείου και βιβλιοθήκης θεατρικών κειμηλίων.                                                                                                        

Το πολύπλοκο πρόβλημα όπως αντιμετωπίζεται απ’ όλους μας συνοψίζεται ως εξής: Εξασφάλιση ενός ποσού  εκατομμυρίου περίπου για την εξόφληση των εργατικών αποζημιώσεων και την κάλυψη οφειλομένων ενοικίων, χρεών προς εφορία και ασφαλιστικά ταμεία, καθώς και διάφορα άλλα ποσά. Εν συνεχεία δαπάνη για την ανασυγκρότηση και συγκέντρωση, καταμέτρηση και καθαρισμό του εκθεσιακού υλικού,  αποκατάσταση των ζημιών και των φθορών. Εξασφάλιση κατάλληλου χώρου για την επανεγκατάσταση του Μουσείου και την κατασκευή προθηκών, γραφείων, βιβλιοθηκών, βεστιαρίων, κλιματισμού κλπ κλπ και φυσικά ο απαραίτητος ηλεκτρονικός εξοπλισμός με το πλήθος των σύγχρονων ψηφιακών εφαρμογών και συστημάτων.

Η επαναλειτουργία ενός Θεατρικού Μουσείου αξιοπρεπούς και αντάξιου του θεατρικού παρελθόντος της χώρας, δεν είναι πρόβλημα που βολεύεται με λύσεις εμβαλωματικές και επ’ αυτού καταλαβαίνουμε τους προβληματισμούς σας. Είναι δυνατή ωστόσο μια λύση που θα εξασφάλιζε όλα αυτά; Ιδού η απορία. 

Ακόμα και σήμερα, μετά από οκτώ χρόνια θα μπορούσε να μπει σε εφαρμογή μια αποτελεσματική λύση αν το Μουσείου είχε την φαντασία να αξιοποιήσει τον εαυτό του. Παράδειγμα; Αυτή τη στιγμή στην πρωτεύουσα τελείται μια δέσμη εκδηλώσεων στα πλαίσια ενός φεστιβάλ ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Εκθέσεις βιβλίων, θεατρικά αναλόγια, αφιερώματα, διαλέξεις, σεμινάρια και συνέδρια. Θα μπορούσαν να προστεθούν κι άλλες θεματικές εκδηλώσεις, όπως bazaar θεατρικών βιβλίων και περιοδικών, «ευεργετικές» παραστάσεις. Θέατρο σκιών και κουκλοθεάτρου, όλα αυτά θα μπορούσαν να είναι διοργανωμένα  από το Θεατρικό Μουσείο. Τα ποσά των εσόδων είναι αυτονόητα.  Αρκεί  μια παρόμοια ετήσια διοργάνωση για να καλυφθεί εξ ολοκλήρου το σημερινό χρέος του Μουσείου και αν γινόταν σε βάση ετήσια επί επτά χρόνια, σήμερα το Μουσείο θα ήταν ασφαλές, ακέραιο  και σταθερά εγκαταστημένο σ’ έναν κεντρικό και κατάλληλο χώρο. Μπορούμε  να προσθέσουμε πως αν σ΄ αυτό το διάστημα πραγματοποιούσε κάθε χρόνο την έκδοση ενός Ημερολογίου, (όπως κάνει και το παραμικρό Σωματείο), με θέματα από το πολύτιμο υλικό του, καθώς και θεματικά Λευκώματα με χορηγίες Τραπεζών, η κατάσταση θα ήταν απολύτως διαφορετική.


Λύσεις πολλές, παρόμοιες η διαφορετικές υπάρχουν η θα μπορούσαν να προκύψουν αναμφισβήτητα αν υπάρχει φαντασία και πάθος. Με τέτοιους στόχους με πρωτοβουλία του περιοδικού «Τόπος Θεάτρου» υποκινήσαμε την ίδρυση «Φίλων Θεατρικού Μουσείου- Γιάννης Σιδέρης»,  με την συμμετοχή  πολλών ανθρώπων  του θεάτρου, της σκηνής και της θεωρίας καθώς και πολλών θεατρόφιλων, 180 εν συνόλω ως τώρα,  με καμιά απολύτως όχι πρόθεση η φιλοδοξία  αλλά ούτε διάθεση να αναμειχθούμε στα διοικητικά του Μουσείου.  Ο ρόλος του «Ομίλου Φίλων Θεατρικού Μουσείου» για να πετύχει στις προθέσεις και τους σκοπούς του, πρέπει να είναι απαλλαγμένος από ανταγωνισμούς, υποψίες και αντιπαραθέσεις με το σημερινό καθεστώς του ΔΣ του Μουσείου. Και αυτό το δηλώσαμε και το δηλώνουμε προς κάθε κατεύθυνση. Άμεσα προγραμματίζεται μια ανοιχτή εκδήλωση όπου ο Όμιλος θα εμφανιστεί  δημόσια, ενώ παράλληλα έχουν ενημερωθεί και  εκπρόσωποι των Κομμάτων επιφορτισμένοι με τα του πολιτισμού.


Ωστόσο το συγκεκριμένο μέτρο, άμεσο και αυτονόητα επιτακτικό που σας προτείνουμε και που έχουμε και δημόσια εκφράσει είναι η  συγκρότηση μιας Επιτροπής Ειδικών για την μελέτη όλων των παραμέτρων του προβλήματος. Νομικών, οικονομολόγων, αρχιτεκτόνων, μάνατζερς, μουσειολόγων, επικοινωνιολόγων, θεατρολόγων, νέων και ενήμερων, που θα μελετήσουν τα πολύπλοκα προβλήματα και σε πέντε η δέκα συνεδριάσεις θα μπορούσαν να σας υποβάλουν μια έκθεση,  της οποίας  θα αξιολογούσατε τις δυνατότητες εφαρμογής της. 


Δεν αμφιβάλουμε καθόλου κυρία υπουργέ πως σας απασχολεί το πρόβλημα του Θεατρικού Μουσείου και πως μελετάτε και πιθανόν μεθοδεύετε κάποιες ενέργειες τις οποίες τόσο εμείς του περιοδικού, όσο και τα μέλη του Ομίλου αλλά και ο κόσμος του θεάτρου ευχόμαστε να μην αργοπορήσουν περισσότερο.

Μένουμε πάντα στη διάθεσή σας

Για το περιοδικό «Τόπος Θεάτρου»
Γιώργος Χατζηδάκης

Τετάρτη 21 Αυγούστου 2019

Ξαφνική και άδικη επίθεση


Ανάρτηση διευκρινιστική και αναγκαία !

Η ξαφνική και άδικη επίθεση που δέχθηκα από τον Κώστα Γεωργουσόπουλο, είναι περισσότερο αποτέλεσμα κακόβουλων εισηγήσεων κοντινού του προσώπου, παρά παρανοήσεων που μπορεί να προκάλεσε στον ίδιο η πρωτοβουλία της δημιουργίας του «Ομίλου Φίλων Θεατρικού Μουσείου».



Μια αποσαφηνιστική παράγραφος απαιτείται όχι προς τον επιστολογράφο, που ασφαλώς δεν του την οφείλω, αλλά προς όλους εκείνους που πιθανόν να επηρεάστηκαν από τις κατηγορίες και τους υπαινιγμούς που εκτόξευσε ο γνωστός στον θεατρικό κόσμο κριτικός και μεταφραστής. Ο «Όμιλος Φίλων Θεατρικού Μουσείου», όπως έχει διακηρυχθεί σε κάθε κατεύθυνση είναι προς το παρόν μια άτυπη συλλογική ιδιωτική συνάντηση που προτίθεται να αναλάβει πρωτοβουλίες για την λειτουργία θεατρικού Μουσείου στη χώρα μας (πατρίδα του θεάτρου) και για άλλες παράλληλες συναφείς δραστηριότητες. Καμιά πρόθεση, απολύτως καμιά, δεν διατηρεί  ο υπό σύσταση Όμιλος ούτε να συσχετιστεί, ούτε αναμιχθεί, ούτε και να ελέγξει το διοικητικό συμβούλιο του καταργημένου επί οκτώ χρόνια Θεατρικού Μουσείου, του οποίου ο αποστολέας της επιστολής εξακολουθεί να είναι πρόεδρος.




Μια παράγραφο ακόμα, ως προσωπική απορία. Το διάστημα οκτώ χρόνων ασφαλώς δεν είναι ένα διάστημα μικρό, αντίθετα θα το έλεγα ένα διάστημα πολύ μεγάλο. Προκαλεί συνεπώς κατάπληξη και όχι απλή απορία πως ο υπεύθυνος πρόεδρος και απόλυτος διευθυντής του Μουσείου δεν κατόρθωσε να συγκεντρώσει ένα ποσό ώστε να καλύψει το χρέος που είχε δημιουργήσει η διοίκηση και λειτουργία του Μουσείου και το άφησε να διογκώνεται και να γίνεται ολοένα και δυσχερέστερη η αντιμετώπισή του; Πως δεν επινόησε ή μηχανεύθηκε ή εμπνεύσθηκε τρόπο ή τρόπους να συγκεντρώσει χρήματα; Θα μπορούσε να συμβουλευθεί ειδικούς επί του θέματος, συμβούλους ή μάνατζερ, ιδιώτες ή σχετικές εταιρείες που θα του υποδείκνυαν διοργανώσεις, συναυλίες, παραστάσεις, εκδόσεις, σεμινάρια, εκθέσεις θεματικές σε ιδρύματα της Ελλάδας και του εξωτερικού. Εκθέσεις κοστουμιών αρχαίου δράματος, ας πούμε, ή εκθέσεις σκηνογραφιών, «ευεργετικές» για το Μουσείο, ώστε να συγκεντρωθούν ποσά μικρά ή μεγάλα για την αντιμετώπιση των επιτακτικών αναγκών. Φαντάζεστε αν επί οκτώ χρόνια είχε αναπτυχθεί μια τέτοια δραστηριότητα τι θαυμάσια αποτελέσματα θα απολαμβάναμε σήμερα, αντί να θρηνολογούμε το νεκρό ή έστω ημιθανές μουσείο;




Αν κάποιος θέλει να σώσει το Μουσείο για το οποίο έχει την μεγάλη απόλυτη ηθική ευθύνη και τυρόπιτες θα μπορούσε να πουλάει στον κήπο του απ’ έξω για να κρατηθεί ανοιχτό το Μουσείο. Ο Σιδέρης θα το έκανε ! Δεν έκανε τίποτα απ’ όλα αυτά ο σημερινός του πρόεδρος, αλλά και τίποτα άλλο, στρεφόμενος αποκλειστικά ως μονολιθικός και αμετακίνητος άρχοντας, προς το κράτος το οποίο του δηλώνει κατηγορηματικά σε όλες του τις προσφυγές πως χρήματα δεν δικαιούται να πάρει διότι δεν είναι πρόσωπο δημοσίου δικαίου αλλά μια ιδιωτική επιχείρηση. Να σημειωθεί εδώ πως δυο υπουργοί του πρότειναν το Θεατρικό Μουσείο να μετατραπεί σε «Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου» και να αναλάβει το κράτος τις οικονομικές του ευθύνες αλλά ο κ. πρόεδρος για δικούς του λόγους το απέρριψε. Προφανώς πιστεύοντας στην προσωπική του επιβολή.


Μια τρίτη παράγραφο τελευταία. Καμιά εκατοστή άτομα, για διάφορους λόγους ο καθένας, από απερισκεψία ωστόσο οι περισσότεροι, έσπευσαν να επικροτήσουν τα ανόητα και ασυνάρτητα, αναληθή και συκοφαντικά παράλληλα, που διαλαμβάνονται στην επιστολή Γεωργουσόπουλου. Ας συνειδητοποιήσουν πως με την ανεύθυνη ενέργειά τους γίνονται συνυπεύθυνοι στην κατάργηση και ενταφιασμό του περιεχομένου του Θεατρικού Μουσείου που είναι περιουσία του ελληνικού λαού και διαθήκες των θεατρικών μας προγόνων. Κι ακόμα μια ανθρωπιστική ευθύνη. Είναι αυτονόητο και φανερό πως ο πρόεδρος του Μουσείου ως άνθρωπος περνάει δυσκολίες και υφίσταται πιέσεις, πως δεν είναι πια σε ηλικία παρόμοιων αντοχών αλλά και η υγεία του δεν είναι όπως πριν από δεκαπέντε χρόνια.  Ας συνδράμουν λοιπόν όπως μπορούν να τον απαλλάξουν απ’ αυτό το βάσανο που περνά μιας και, όπως ο ίδιος αναγνωρίζει στην αρχή της επιστολής του, στερείται τη σύγχρονη γνώση και συνεπώς εξ αυτής της αιτίας και την σκέψη να αντιμετωπίσει τα δεινά που διέρχεται.


Δυο λόγια πριν να ολοκληρώσω την παρούσα. Ο «Όμιλος Φίλων Θεατρικού Μουσείου» δεν εναντιώνεται ούτε διαψεύδει τις ενέργειες του ΔΣ του Μουσείου και άλλωστε δεν έχει τρόπο να τις πληροφορείται παρά μόνο από όσα ακούγονται ή δημοσιεύονται. Και εξάλλου τόσο ο υπογραφόμενος όσο και ο Όμιλος δεν αισθανόμαστε την ανάγκη να ενημερώνουμε τον πρόεδρο και το ΔΣ για τις κινήσεις και τις δραστηριότητές μας, εκτός φυσικά αν μας ζητηθεί. Κι ακόμα πως είναι απολύτως αναληθές και παραπλανητικό πως το Μουσείο ανοίγει όποτε του ζητηθεί. 

Είναι κλειδωμένο ερμητικά και όσα γράφονται στην επιστολή πως καθαρίζεται και αερίζεται είναι πελώριο ψέμα. Στα οκτώ χρόνια καθαρίστηκε και απεντομώθηκε μόνο μία φορά, επί Κονιόρδου  και όχι απολύτως και συστηματικά και άνοιξε μόνο τρεις φορές εκ των οποίων η πρόσφατη ήταν κατ’ απαίτηση του Δημάρχου  Αθηναίων που έχει την κυριότητα του ακινήτου.                                                                                            

Για το περιοδικό «Τόπος Θεάτρου»

Γιώργος Χατζηδάκης

Κυριακή 16 Ιουνίου 2019

Αν ζούσε ο Σιδέρης θα έκλεινε το Μουσείο;

Έχω δυό ερωτήματα ζωτικής σημασίας
Ένα ερώτημα προς όσους είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν τον κορυφαίο ιστορικό του θεάτρου μας, προς όλους αυτούς που είχαν την τύχη να τον έχουν δάσκαλο, συνεργάτη, φίλο η να είχαν έστω μια απλή γνωριμία , τι πιστεύουν, θα έκλεινε το Μουσείο, το έργο που με αυταπάρνηση δημιούργησε εκ του μηδενός, αυτός που το στοιχειοθέτησε λίγο λίγο, θα έβαζε αυτός ο ίδιος κλειδί να κλειδώσει το δημιούργημα του θάβοντας ότι πολύτιμο και σπάνιο είχε συγκεντρώσει;                                                                                                                                                              Ρωτάω την Λουίζα Μητσάκου, την Ξανθή Ζαχαριάδου, τους θεατρικούς συγγραφείς που του παράστεκαν, στους συνεργάτες που τον πλαισίωναν, τους ηθοποιούς που του εμπιστεύονταν τα ενθυμήματά τους τι πιστεύουν, θα παρέδιδε όλα αυτά στον αφανισμό;                                                                                                                                                        Εγώ πιστεύω πως ο Γιάννης Σιδέρης θα στεκόταν εκεί μπροστά στην ανοιχτή πόρτα, και θα αγωνιζόταν με το ίδιο πάθος να βρεί  λύσεις στα δεινά, που ασφαλώς δεν θα καλυτέρευαν αν έκλεινε το Μουσείο, ούτε όμως και θα χειροτέρευαν αν έμενε ανοιχτό. Τον φαντάζομαι να πηγαίνει κάθε μέρα ή δυο ώρες τρεις φορές τη βδομάδα. Να φροντίζει τα πολύτιμα εκθέματα, να φέρνει μια καθαρίστρια να καθαρίζει και να δέχεται επιλεγμένους επισκέπτες και μόνο για ειδικές εργασίες. Είμαι δε βέβαιος πως αυθόρμητα ομάδες εθελοντών, μαθητών και σπουδαστών θα συντρέχανε τον σοφό γέροντα ώστε να κρατηθεί ανοιχτό το έργο το σπουδαίο. Αυτό φαντάζομαι. Και φαντάζομαι επίσης πως ο Σιδέρης με πείσμα θα προσπαθούσε να εξασφαλίσει μικρά η και μεγαλύτερα έσοδα, χορηγίες, ενισχύσεις ιδιωτικών φορέων η και έσοδα από την χρήση των αρχείων του Μουσείου. Ναι, πιστεύω πως ο Σιδέρης δεν θα το έκλεινε το Μουσείο, το έργο της ζωής του. Βέβαιο θεωρώ πως και χώρος καταλληλότερος θα βρισκόταν και το πολύτιμο ίδρυμα κάπου πολύ καλύτερα θα μεταφερόταν. Και πιστεύω επίσης πως στο μεταξύ θα βρισκόταν τρόπος να καλυφθούν τα ελλείμματα, να αντιμετωπιστεί μέρος των απαιτήσεων και να δοθούν παρατάσεις σε χρέη.

Έχω ωστόσο κι ένα άλλο ερώτημα. Γιατί σ’ όλο αυτό το διάστημα των  οκτώ χρόνων που το υλικό του Μουσείου μουχλιάζει, σαπίζει και λεηλατείται δεν ιδρύθηκε ένα ανεξάρτητο Σωματείο «Όμιλος Φίλων του Θεατρικού Μουσείου»; Ένα τέτοιο όργανο θα μπορούσε να κινείται και να ενεργεί με σοβαρά αποτελέσματα σε κάθε παράμετρο. Υπάρχουν θεματικά ευρωπαϊκά προγράμματα όχι μόνο για Μουσεία αλλά και για έρευνες. Το πολύτιμο αρχειακό υλικό του Θεατρικού μας Μουσείου, οι ομάδες των σπουδαστών ερευνητών των πανεπιστημιακών σχολών, τα σπάνια βιβλία παλαιών εκδόσεων, όλα αυτά σε δημιουργικούς συγκερασμούς θα μπορούσαν να αποδώσουν σε πολιτιστική αξία αλλά και σε οικονομική που θα υπερκάλυπτε ολόκληρο το χρέος η έστω ένα μέρος του. Παράλληλα θα μπορούσαν να λειτουργήσουν σεμινάρια με θέματα από τον πλούτο των αρχείων του Μουσείου με δασκάλους προσφερόμενους από το πλήθος των επίδοξων διδακτόρων. Κι άλλα πολλά θα μπορούσαν να γίνονται και σ’ αυτά τα οκτώ χρόνια αδράνειας πολλά να αποδώσουν. Προσιτό παράδειγμα το Ημερολόγιο του ΤΑΣΕΗ, που καλύπτεται από ιδιωτική χορηγία και αποφέρει πολλά στο ταμείο των απόμαχων του θεάτρου. Πόσο μάλλον μια έκδοση με το δυσεύρετο αρχείο του Μουσείου και επιχορηγημένο από μια Τράπεζα η έναν πολύφερνο ιδιωτικό φορέα.

Αν λοιπόν πιστεύετε ότι ο Σιδέρης θα κρατούσε του Μουσείο ανοικτό χωρίς καμιά αρνητική συνέπεια, αντίθετα θα υπήρχε σοβαρή περίπτωση η συνέπεια να είναι πολλαπλά θετική, τότε γιατί η υπουργός Πολιτισμού δεν ανοίγει το Μουσείο και να βάλει ένα συνεργείο καθαρισμού και απεντόμωσης σώζοντας ότι δεν έχει ακόμα καταστραφεί; Αν δεν υπάρχει το απαιτούμενη πίστωση ας γίνει ένας εθελοντικός έρανος.  Αν σ’ αυτή τη λύση αντιτίθεται το Διοικητικό Συμβούλιο (καταργημένο στην ουσία, αφού σύμφωνα με το καταστατικό εδώ και χρόνια η θητεία του δεν έχει ανανεωθεί και γενικές συνελεύσεις δεν γίνονται) υπάρχει ένα ολόκληρο οπλοστάσιο νόμων για άμεσες δικαστικές αποφάσεις λόγω κινδύνων  κοινής περιουσίας.        Κυρία υπουργέ ανοίξτε αμέσως το Μουσείο, ενεργείστε ρεαλιστικά για την σωτηρία του διότι το σχέδιο «Οδικός Χάρτης», ακόμα και ως ονομασία  προσβάλλει τη νοημοσύνη όλων μας κυρίως όμως τη δική μου που προς ενημέρωση σας διανύω τον 88ο χρόνο του βίου μου και απαιτώ ανάλογο σεβασμό και σοβαρότητα.

Για την ίδρυση Σωματείου Όμιλος Φίλων Θεατρικού Μουσείου, αυτό αποτελεί μια σοβαρή σοβαρότητα παράλειψη για την οποία ευθύνονται άπαντες οι ενδιαφερόμενοι και εμού μη εξαιρουμένου. Μια παράληψη που θα αποκατασταθεί σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα και θα μπει αμέσως σε δράση. Μαζί και με το άμεσο άνοιγμα του Μουσείου και την συγκρότηση Επίσημης Γνωμοδοτικής Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων, μεριμνήστε κυρία υπουργέ και για τον Όμιλο Φίλων Θεατρικού Μουσείου, που αναπόφευκτα θα περάσει στην ιδιωτική πρωτοβουλία,  ώστε το πέρασμα σας από το ΥΠΠΑ να αφήσει ένα αποτύπωμα σε αντίθεση με των προκατόχων σας.

Γιώργος Χατζηδάκης

Παρασκευή 7 Ιουνίου 2019

Κώδικας «αιδοίον»

Αλέξη Σταμάτη: Μελίσσια                                                                                Εθνικό Θέατρο - Σκηνή Νίκος Κούρκουλος
Είτε οξυδέρκεια την πεις είτε υπόνοια χωράει νομίζω να υποθέσουμε πως ένας κρυφός συμβολισμός κρύβεται στην ερμηνεία για το θέμα του πίνακα ζωγραφικής. Ίσως ο συγγραφέας δεν ενίσχυσε δραματουργικά αυτό το κεφαλαιώδες σημείο του έργου του, οπωσδήποτε όμως η σκηνοθετική ανεπάρκεια είναι απ΄ τις κύριες αιτίες που το στοιχείο αυτό περνάει απαρατήρητο. Και όχι μόνο αυτό. Τι παρουσιάζει λοιπόν ο πίνακας που ζωγράφισε ο γιός της δεσπόζουσας μητρικής φιγούρας που εγκαταστημένη σε μια κλίνη (άλλο ένα προκλητικό στοιχείο για αποσυμβολισμό) ως μητριαρχική θεότητα στο κέντρο του χώρου (και χρόνου) συγκεντρώνοντας γύρω της τους γόνους της οικογενειακής κοινωνίας της; Το θέμα του πίνακα είναι ένα αιδοίο. Στα γριφώδη abstrait σχήματα με τους παιγνιώδεις χρωματισμούς αναγνωρίζεται το σκοτεινό αντικείμενο του πόθου. Το σημείο της γέννησης, όπως είναι ο τίτλος του σκανδαλώδους πίνακα του Γκυστάβ Κυρμπέ. Αν ο αποκρυπτογράφος προσθέσει στην «Αναζήτηση» τον τίτλο του έργου «Μελίσσια» και το χρησματικό αφήγημα του μύθου της Κασσιόπης που λέει η ξαπλωμένη γυναίκα, τότε το πρόγραμμα θα του βγάλει μόνο του όλη την διάρθρωση της κοινωνίας των μελισσών, την βασίλισσα, τους κηφήνες και τις εργάτριες και θα ξεκινήσει τις προσπάθειες αναγνώρισης και ταύτισης με τα πρόσωπα του έργου και την πλέξη του της υπόθεσης. Να προσθέσω εδώ την κατάληξη του μύθου πως η Κασσιόπη μετά το θάνατό της μεταμορφώνεται σε αστερισμό που ο σχηματισμός του αντιστοιχούσε σε μια γυναίκα καθισμένη σε θρόνο, («η γυναίκα του θρόνου») τότε συμπεραίνουμε πως όλα αυτά δεν μπορεί να μπήκανε τυχαία. Κάτι θέλει να μας μεταδώσει ο συγγραφέας. Αν μάλιστα αναλογιστούμε πως όλα συμβαίνουν σε όνειρο, δηλαδή εκτός εαυτού, σε κατάσταση μη συνειδητή, σε όραμα, τότε αναμφισβήτητα παρακολουθούμε ένα έργο με μυστηριακά στοιχεία, με παραπομπές σε αλληγορίες που αναζητούν να διαβαστούν και να κατανοηθούν.

Είναι πραγματικά συναρπαστικό αν η υποψία μου δικαιώνεται – και ασφαλώς δεν μπορεί να είναι συμπτωματικά όλα αυτά - έστω και αν είναι μόνο ένα νεύμα του συγγραφέα προς μια άλλη γραφή και άλλη ανάγνωση. Είναι πραγματικά συναρπαστικό επειδή θα μπορούσε να σημαίνει μια δραματουργική έκρηξη, μια στροφή, ένα άνοιγμα, ένα νέο σκαλοπάτι προβληματισμού στο κλιμακοστάσιο της δραματουργίας μας, ένα ξεκόλλημα από τα μικροαστικά ηθογραφήματα, τα μωροπολιτικά με τις καταγγελίες των καταπιεστικών σχέσεων της καθημερινότητας, των μονοσήμαντων επαφών, αυτά που υπερφίαλα τα βαφτίσαμε έργα «με μηνύματα». Αυτή η καινούργια γραφή, (ίσως επηρεασμένη από μια γενικότερη τάση της ευρωπαϊκής μυθιστοριογραφίας) ακόμα και φόρμα μπορείς να την πεις , και μας βγάζει δυο τρεις βαθμίδες ψηλότερα απ όπου μπορούμε να δούμε μακρύτερα και βαθύτερα και το κυριότερο να κοιτάξουμε τον κόσμο με άλλη γνώση. Περιέχονται στο έργο στοιχεία μυστικισμού, συμβολισμών, αποκρυφιστικών μηνυμάτων που δραματουργικά μας βγάζουν απ’ την τυρβώδη ροή της απλοϊκότητας. Χωρίς αμφιβολία μ’ αυτό το έργο ο συγγραφέας Αλέξης Σταμάτης μας εισάγει σε μια άλλη εποχή όπου παρακολουθώντας ένα έργο και μια παράσταση υποχρεωνόμαστε να βρισκόμαστε σε εγρήγορση στην παράλληλη παρέλαση των εννοιών.

Και το κυνήγι του θησαυρού που οδηγεί; Ακολουθήσαμε τα σήματα και φτάσαμε στην καρδιά του μυστικού. Μας περιμένει εκεί κάποια αποκάλυψη; Έχει κάποια κρυμμένη διάσταση η συγκέντρωση των δυο παιδιών, του γιου και της κόρης που συνοδεύεται από τον σύζυγο και οι συγκρούσεις μεταξύ των δυο αδελφών. Εκτός από κάποιον αιφνιδιασμό σημαίνει κάτι περισσότερο η απρόσμενη εμφάνιση – προς μεγάλη έκπληξη της νεαρής κόρης του τρίτου αδελφού που αυτοκτόνησε. Είναι συμβολισμός ότι αυτή η μικρή ερμηνεύει την εικόνα του πίνακα που έχει ζωγραφίσει ο αυτόχειρας πατέρας της. Αν σημαίνουν κάτι περισσότερο όλα αυτά δεν μπορώ να το αποφασίσω. Μα ναι, σημαίνει πως το κορίτσι που απροσδόκητα εμφανίζεται και λύνει το αίνιγμα αυτή θα είναι η καινούργια βασίλισσα που θα κληρονομήσει τα Μελίσσια. Οπότε και η μάσκα που φοράει ο θεράπων επιτηρητής είναι η μάσκα του μελισσοκόμου. Να τα που δένουν όλα. Ούτε κατάλαβα αν το ανατρεπτικό εύρημα πως όλα αυτά έγιναν σ’ ένα όνειρο της καθηλωμένης ενώ την είχε πάρει ο ύπνος. Είναι βέβαιο πως ο συγγραφέας με όλα αυτά κάπου το πάει. Σε κάτι θέλησε να μας μυήσει. Πιθανόν να μην το κατόρθωσε αποτελεσματικά και απολύτως , ίσως πάλι να μην μας βοήθησε η σκηνοθεσία και η απόδοση των ρόλων. Είναι ωστόσο αναμφισβήτητο πως κάπου θέλησε να μας οδηγήσει.


Μόνο που ο σκηνοθέτης Γιώργος Παλούμπης δεν το κατάλαβε η το κατάλαβε αλλά δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί και μετέτρεψε το έργο σε σενάριο τηλεταινίας. Αγνόησε τα σημάδια και έστησε, δίδαξε, φώτισε την παράσταση σαν δραματική κομεντί ενδοοικογενειακών συγκρούσεων. Η ηλικιωμένη μάνα που πεθαίνει και τα παιδιά της που κουβαλάνε μίση και πάθη μαζεύονται γύρω της και διεκδικούν την κληρονομιά. Οι σεναριογράφοι αυτά τα θέματα τα εξάντλησαν με απανωτές παραλλαγές και μεταποιήσεις. Στη συγκεκριμένη περίπτωση ο σκηνοθέτης της παράστασης του Εθνικού έστησε με τηλεοπτική αντίληψη τις συγκρούσεις, τις εντάσεις, τους ρυθμούς. Δεν έχω την πρόθεση να υποδείξω τι και πως θα ‘πρεπε να σκηνοθετηθεί το έργο αλλά και ο αφελέστερος, ο πλέον ανίδεος δεν θα φώτιζε την παράσταση τόσο διάπλατα αποκλείοντας και την παραμικρή υποψία ενός σκιερού σημείου που θα μπορούσε να κρυφτεί κάποιο συνθηματικό νεύμα. Ένα κατάφωτο δωμάτιο επιπλωμένο με έπιπλα Louis Philipp, άψογα πατιναρισμένα με λευκή πατίνα και τοίχοι με πανώ στο ίδιο στυλ, δεν είναι σίγουρα το κατάλληλο περιβάλλον για να δημιουργηθεί στον θεατή η υποψία πως κάτι περισσότερο υπάρχει μέσα σ’ αυτό το μεγαλοαστικό δωμάτιο με το στυλέ κρεβάτι στο κέντρο και την κομψή καθηλωμένη στο κέντρο του. Είναι απορίας άξιο πως ο συγγραφέας δεν εξήγησε στον σκηνοθέτη, στον σκηνογράφο, στον κινησιολόγο πως το έργο του το πάει αλλού, σε μια ατμόσφαιρα κάπως μυστηριακή αφού ο συμβολισμός της Κασσιόπης διαβάζεται στον ουράνιο θόλο κι αυτή η φωταύγεια δεν θερμαίνει ούτε τον νου ούτε το συναίσθημα.


Επίπεδο, χωρίς ίχνος αληθινών αισθημάτων, μια πλαστή απομίμηση των δυνατών και των αδύνατων στοιχείων συμπεριφοράς, το παίξιμο των ηθοποιών σε όλο το μήκος της υπόκρισης τους. Σε απόλυτη αντίθεση με τις απαιτήσεις του ρόλου η μητέρα, το μητριαρχικό σύμβολο, η θηλυκή θεότητα, «η γυναίκα του ουράνιου θρόνου» κατά τον μύθο που ο συγγραφέας την βάζει να αφηγείται, η Μπέτυ Αρβανίτη περιορίστηκε στα εύκολα και στα ρηχά. Μια ερμηνεία χωρίς ήθος, χωρίς χαρακτήρα, χωρίς ιδίωμα, χωρίς δέος. Όχι μόνο δεν πλησίασε καν το σύνθετο, πυκνό, πολυσήμαντο πρόσωπο που σαφέστατα ζητάει το έργο, όχι μόνο δεν απόδωσε τις διαστάσεις το «αλλού» στο όνειρο σε ανεπαίσθητη έστω διαφοροποίηση του πραγματικού, αλλά και στο μονοδιάστατο του ρόλου της «κοσμικής» συγγραφέας το παίξιμο της ήταν ρηχό και διεκπεραιωτικό. Η σκηνοθεσία και η ερμηνεία του ρόλου της μητέρας αρνήθηκαν να ιδούν τα καταφάνερα σημάδια που επίμονα έδειχναν σε πλατύτερους ορίζοντες.

Τι να πούμε για τους άλλους ηθοποιούς. Περιορίστηκαν σε τυπικές ρετσέτες. Κανένα επιπλέον νόημα, ούτε ιδιαίτερη επίδοση. Ο Νίκος Αρβανίτης στο ρόλο του γαμπρού της καθηλωμένης, όσο και η Μαρία Κεχαγιόγλου, ρεγουλαρισμένοι ως την επάρκεια δεν ξέφυγαν ούτε παραπάνω ούτε παρακάτω απ’ τις αναμενόμενες σεναριακές προδιαγραφές. Ακόμα και ο Κώστας Βασαρδάνης, που με κατέπληξε με την πλουραλιστική του ερμηνεία και κυριολεκτικά με ενθουσίασε στην Τερέζα Ρακέν, εδώ κλείστηκε μέσα σε κλισέ ανέμπνευστων υφέσεων και εντάσεων. Ο καλός ηθοποιός Νίκος Χατζόπουλος ουδέν το ιδιαίτερο στον παραπληρωματικό του ρόλο. Εξαίρεση λαμπερή, με άλλη υποκριτική αντίληψη και αισθητική, σε άλλες κλίμακες και ρυθμούς η Νεφέλη Κουρή, ένα νέο αστεράκι στον ορίζοντα μας. Καλώστην !



Γιώργος Χατζηδάκης

Κυριακή 12 Μαΐου 2019

Ένα απολαυστικό διαχρονικό κουαρτέτο


Τόρμπεν Μπετς : Οι Άτρωτοι                                                                            Θέατρο Αγγέλων Βήμα


Η κλασική συνταγή μιας θεατρικής κριτικής είθισται να αρχίζει πάντα με το έργο, το περιεχόμενο του, την πλοκή, την φόρμα και τον προβληματισμό του. Κεντρική ιδέα, εξέλιξη, πλοκή και τελική λύση. Εν τάξει. Θα συμμορφωθώ. Ας αρχίσουμε λοιπόν από τον τίτλο. Άτρωτοι, δηλαδή αχτύπητοι. Η μήπως όχι; Αναζητάω μια εφαρμογή του τίτλου στο έργο και δεν την βρίσκω παρά μόνο σε γενικές γραμμές. Κάπου κολλάει και κάπου αλλού όχι. Μάλλον η έννοια είναι Ανθεκτικοί. Χαρακτήρες σταθεροί και αναλλοίωτοι τόσο στο θέατρο, στο σινεμά όσο και στις κοινωνίες σε μια μεγάλη ιστορική προοπτική. Φυσικά δεν  είναι κάθε φορά αυτοί καθ’ αυτοί, ίδιοι και απαράλλακτοι, αλλά με τις παραλλαγές τους, ωστόσο πάντα αναγνωρίσιμοι και ενδιαφέροντες και κατά περίπτωση συναρπαστικοί και το κυριότερο στην περίπτωση μας, σαν ξεσηκωμένοι από την σημερινή πραγματικότητα.  Το έργο λοιπόν του Τόρμπεν Μπετς διαθέτει ως αρχική αρετή τύπους γνώριμους, διασκεδαστικούς  και με καλή μαρτυρία ανά τους αιώνες και μια συγκρατημένη δοσολογία από πολλά είδη. Το ίδιο και η διασταυρώσεις μεταξύ τους, οι αντιθέσεις, οι συγκρούσεις και οι πλοκές τους είναι δοκιμασμένες, γραμμένες έξυπνα και αρέσουν. Όσον αφορά ωστόσο τους προβληματισμούς που εκφράζουν  και ότι αντιπροσωπεύει ο καθένας τους, αυτά δεν χαρακτηρίζουν το έργο συνολικά, αλλά αποτελούν σκαρίφημα του καθενός από τα τέσσερα πρόσωπα. 

Οι ριζικές διαφορές ανάμεσα τους, τα ιδιαίτερα γραφικά χαρακτηριστικά τους εξασφαλίζουν μια πολυχρωμία στο έργο, μια ευχάριστη ποικιλία, μια ζωηρή παράθεση και αντιπαράθεση που κρατάει ξύπνιο το ενδιαφέρον του θεατή, σε καμιά περίπτωση όμως το έργο δεν κατατάσσεται ανάλογα με τους χαρακτήρες, τις ιδέες, τις αντιλήψεις και κοσμοθεωρίες των όσων ξεστομίζουν οι ήρωες του. Αλλά και ούτε οι θεωρίες, οι απόψεις, οι συνήθειες, ακτιβιστικές η συντηρητικές, φιλοπόλεμες η ειρηνικές, απελευθερωμένες η κατεστημένες, αισιόδοξες η πεσιμιστικές  που περιέχονται στους διαλόγους προτείνονται προς τον θεατή για επεξεργασία. Είναι  ρηχές,  επίπεδες που απλώς γίνονται για να ξεχωρίσουν ευκρινέστερα τα πρόσωπα και να περιπλέξουν εναργέστερα τις εξελίξεις. Κοντολογίς η δομή και η διαπραγμάτευση του συγκεκριμένου δραματουργήματος δεν προσφέρεται σε αναλύσεις και στοχασμούς, ούτε σε συμπεράσματα κοινωνιολογικά και ιστορικά, όσα κι αν εμφαντικά επισημαίνονται στα κριτικά σημειώματα του όχλου των κριτικών. Φυσικά, είναι στη διακριτική ευχέρεια καθενός θεατή αν θα δείξει περισσότερο ενδιαφέρον για τα όσα ακούγονται στους διαλόγους για τη φιλοσοφία ζωής, τα ήθη, την οικονομική κρίση, τις σχέσεις, τον πόλεμο , το θεό, τη ζωή και το θάνατο αλλά σίγουρα όλα αυτά δεν είναι στοιχεία αποφασιστικά για την κατάταξη του έργου και την αξιολόγηση του.

Η έννοια του χαρακτηρισμού Άτρωτοι μπορεί να λάβει και ευρύτερες διαστάσεις και ερμηνείες. Είναι Άτρωτοι επειδή είναι διαχρονικοί. Αν βάλεις ακριβώς αυτούς τους διαλόγους σε μια κωμωδία του Μένανδρου, του Δίφιλου η του Φιλήμωνα, ακόμα και του Πλαύτου η λίγο μακρύτερα του Ρίνθωνα  ως και τους Αλεξανδρινούς, με τις απαιτούμενες προσαρμογές, εννοείται,  τίποτα δεν θα ηχήσει παράταιρα. Καμιά απ’ τις κουβέντες της  Έμιλυ και του Όλιβερ, από τις αμφισβητήσεις και τις αρχές που διατυπώνουν δεν θα ήταν αταίριαστο και ανεπίκαιρο. Ιδιαίτερα ο Αλαν και η Ντων σαν πιο λαϊκοί τύποι, θα έβρισκαν τέλεια εφαρμογή. Η ριζική διαφορά ωστόσο είναι πως το τωρινό έργο του Άγγλου δεν έχει κέντρο που να γυροφέρνει η  πλοκή του αλλά είναι  ένα κομποσκοίνι  με περιστατικά, σκηνές, εξελίξεις, ανατροπές, σαν να υπακούει περισσότερο σε σεναριακή λογική για την ικανοποίηση διαφόρων ειδών απαιτήσεις. Δεν επικεντρώνει σε στόχο, στη διεξαγωγή του δοκιμάζει και αγγίζει διάφορα, μετακινείται από φάση σε φάση, από κατάσταση σε κατάσταση, από είδος σε είδος. Ώστε λοιπόν το έργο είναι μια πολύσπαστη κωμωδία; Ίσως μια σάτιρα ηθών; Μια τοιχογραφία με ένα ετερόκλιτο πάνελ; Θα μπορούσε να είναι όλα αυτά, και άλλα, ανάλογα με την κλίση που θα του έδινε ο σκηνοθέτης, οπωσδήποτε όμως κοινωνιολογικό δοκίμιο δεν είναι. Πιο πολύ θα μπορούσαμε να το δούμε σαν μια κομεντί με πινελιές σάτιρας πάνω σε σύγχρονα (αλλά και διαχρονικά) κοινωνικά φαινόμενα με πρόσωπα χαρακτηριστικά διαφορετικών κοινωνικών στρωμάτων. Μικροαστοί της πόλης με μικροαστούς της πολίχνης. Δυο τάξεις και δυο μορφωτικά επίπεδα σε αντιπαράθεση. Κλασική συνταγή, σταθερή αξία, πετυχημένη σύνθεση. Ένα έργο στην κατηγορία της κομεντί που παρέχει και έδαφος για κάτι περισσότερο. Ωστόσο το έργο του  έχει δυο πολύ βασικές και εντελώς ιδιαίτερες αρετές. Μοιάζει πολύ αληθινό, έχει μια φρεσκάδα, μια αίσθηση νωπών εντυπώσεων και γι αυτό δίνει την αίσθηση ενός ημερολογίου, σαν μια εντελώς ειλικρινής εξομολόγηση. Δηλαδή ένα χρονικό βιωματικό, μια σειρά γεγονότων που τα έζησε κάποιος πρόσφατα. Θεωρώ αυτό ως την σπουδαιότερη αξία του έργου. Και μ’ αυτήν την φυσικότητα ως κύριο χαρακτηριστικό το έργο και οι άνθρωποι που κινούνται εντός του είναι άτρωτοι επειδή είναι αυθεντικοί.


Βέβαια βασικό στοιχείο για την αξιοποίηση του κάθε έργου είναι σε τι χέρια θα πέσει. Η μετάφραση ( Μαργαρίτα Δαλαμάγκα – Καλογήρου) το έψαξε και το ξεψάχνισε μετά λόγου γνώσεως και ο σκηνοθέτης Σταύρος Στάγκος το σήκωσε με σοφά υποστυλώματα βρίσκοντας τις πρέπουσες αναλογίες του ώστε να το κρατήσει σταθερά στις ισόρροπες εναλλαγές από την κομεντί, στην κωμωδία, στη γνήσια φάρσα και στο απρόοπτο δραματικό. Αλλά, φίλοι αναγνώστες μου η πολύ δουλειά, όπως ξέρουμε όλοι μας γίνεται από τους ηθοποιούς. Τα περισπούδαστα που γράφονται σαν κλισέ από τις ομογενοποιημένες κριτικές (καταπληκτική η ομοιομορφία των συναινετικών κριτικών που αιωρούνται στα ψηφιακά νέφη) για τα υψηλά νοήματα του έργου και όλα τα συναφή θα κείτονταν άψυχα στο δάπεδο της σκηνής. Η τετράδα των άξιων και σοφά επιλεγμένων ηθοποιών κρατάει το ύψος της παράστασης. Με τις δικές του δυνατότητες ο καθένας, το σθένος και το ταλέντο, την σκηνική του επιρροή, έδωσαν ψυχή στους ρόλους τους και  έκαναν την παράσταση ένα κομμάτι ζωής, που λέει και ο Ζολά. Πιεστικότατη λαϊκή φιγούρα η απεγνωσμένη στα αδιερεύνητα αδιέξοδα της η  Ειρήνη Μπαλτά είχε μια πολύ αληθινή στιγμή δραματικού ξεσπάσματος, απολαυστικός βετεράνος του πολέμου του Ιρακ, λάτρης της μπύρας και ανεύθυνος πατριδολάτρης ο Γιάννης Μπουραζάνας καρύκευσε με κωμικά στοιχεία την παράσταση και ο Μιχάλης Μερκάτης με υποκριτική ευγλωττία υποστήριξες τον ηθικής ρευστότητας Εγγλέζο διανοούμενο. 

Και σταματώ εντυπωσιασμένος, γοητευμένος και έκπληκτος στο φαινόμενο Μαριλίτα Λαμπροπούλου. Να σημειώσω πως όταν η Μαριλίτα βρίσκεται στη σκηνή όλα, ακόμα και οι θεατές, ανυψώνονται δυο εκατοστά απ’ τις θέσεις τους. Δεν είναι μόνο εξαιρετικά πειστική στη γνωστή φόρμα της αντικομφορμίστριας, της «νέας γυναίκας» παντός καιρού και χρόνου, είναι ταυτόχρονα και μια αισθητική παρουσία ευρέως φάσματος. Αυτά, με όση καλοπιστία και ειλικρίνεια, μια κριτική που την διεκπεραίωσα ικανοποιητικά με πλοηγική δεξιοτεχνία.

Γιώργος Χατζηδάκης