Τρίτη 27 Ιουνίου 2017

O ειδήμων, του ειδήμονος, ω, των ειδημόνων




Μια συγκρατημένη ένσταση



Με την ευκαιρία που κάποιος ειδήμονας παρακολούθησε την πρόβα μιας παράστασης που τον ικανοποίησε και διάβασα στη συνέχεια ένα ενθουσιώδες κείμενο του όπου εξέφραζε την απόλυτη συγκατάνευση του με την γραμμή και την άποψη της σκηνοθεσίας. Ουδείς ψόγος. Αυτός είναι ο ρόλος των ειδημόνων και αυτό περιμένει η κοινωνία απ' το είδος τους γι αυτό άλλωστε τους παράγει και τους διατηρεί. Γι αυτό και τους έχει εμπιστευθεί ρόλους καθοδηγητικούς ημών των υπολοίπων ώστε να πορευόμαστε σωστά και προοδευτικά. Αυτό ωστόσο μας παρέχει και το δικαίωμα να εκφράζουμε απορίες η και αντιρρήσεις, όσο φυσικά η θέση μας το επιτρέπει. Τολμώ λοιπόν να ζητήσω διευκρινίσεις για τον όρο "παλιομοδίτικη σκηνοθετική αντίληψη". Ο όρος δεν είναι φυσικά επιστημονικός.
Γράφει συγκεκριμένα ο εν λόγω ειδήμων υπό τον δυσεξήγητο τίτλο «Ο διονυσιακός θάνατος της παράδοσης»





«Από τη δεκαετία του 1930 θεσπίστηκε στην Ελλάδα ένας παλιομοδίτικος τρόπος υποκριτικής της τραγωδίας, ο οποίος είναι δυνατόν να θεωρηθεί κλασικιστικός σε ότι αφορά την αντίληψη του πάθους και τη σωματική επιτέλεση του. Το εθνικό στιλ αυτό καταξιώθηκε και κατέστη διαχρονικό μέσα από επάλληλους σκηνικούς αντικατοπτρισμούς   (Από την Κοτοπούλη στην Παξινού, τη Συνοδινού, την Κονιόρδου κ.ο.κ ) που για κάποιους συνιστούν το υποκριτικό κάλλος της Επιδαύρου, αλλά και επειδή υποτίθεται ότι συγκεκριμενοποιούσε σκηνικά το μέγεθος της τραγωδίας. Η για πολλές δεκαετίες καταξίωση αυτού του υποκριτικού σχήματος είναι όμως προβληματική, επειδή ακριβώς η υποτιθέμενη ορθότητα του εδράζεται σε μια σειρά από ενδο-πολιτισμικές αναγωγές που υποτίθεται ότι θέλουν να διαφυλάξουν μια πολιτισμική καθαρότητα από την παραχάραξη και την ασέβεια, ενώ στην πραγματικότητα το ίδιο σκηνοθετικά με αυτό που καταδικάζουν: ανάγουν και αναλογούν».

(Οι λέξεις με bold από τον ειδήμονα με εμφανείς τους υπαινιγμούς του)

Τι συμπεραίνει από τα ανωτέρω ο ενδιαφερόμενος αναγνώστης; Αφορίζει και καταδικάζει ο ειδήμων τις μέχρι τώρα προτάσεις (τις πολλές και διάφορες) από το 1930 (;), τις ειρωνεύεται και τις χλευάζει και βρήκε τώρα την ευκαιρία παρακολουθώντας μια πρόβα της συγκεκριμένης παράστασης να εκφράσει τις αντιρρήσεις του για την πορεία 80 χρόνων προβληματισμού πολλών και άξιων σκηνοθετών και ηθοποιών. Ώστε λοιπόν λάθος πορευόμαστε τόσα χρόνια κύριε ειδήμονα; Να το συζητήσουμε πριν να την πεθάνουμε την παράδοση. Μην την ξαποστείλουμε διονυσιακώ τω τρόπω τη δύστυχη.

Το κείμενο του ειδήμονος δεν μπορεί να καυχηθεί για την σαφήνεια του. Απ’ όσα καταλαβαίνει ωστόσο ο απλοϊκός αναγνώστης συμπεραίνεται πως οι τέσσερις αναφερόμενες ερμηνεύτριες υπήρξαν οι ολέθριες για την ντεμοντέ πορεία των ερμηνειών του αρχαίου δράματος ερήμην των σκηνοθετών Φώτου Πολίτη, Δημήτρη Ροντήρη, Αλέξη Σολομού, Σπύρου Ευαγγελάτου, Μίνου Βολανάκη, Νίκου Χαραλάμπους αυτών και όσων διαμόρφωσαν την ευρύτατη γκάμα των σκηνοθετικών απόψεων που διατυπώθηκαν σ’ όλο το διάστημα του 20ου αιώνα.





Δεν επιτρέπεται στον ειδήμονα να αγνοεί πως οι απόψεις και οι ερμηνείες αυτών που αναφέρονται είναι προεκτάσεις και εφαρμογές των απόψεων που εκφράστηκαν και από Ευρωπαίους δασκάλους. Δεν μπορείς λοιπόν εσύ κυρ ειδήμονα με μια μονοκοντυλιά να διαγράφεις ως παλιομοδίτικη όλη την πολυκύμαντη περιπέτεια, επίπονη και οργιώδη, την οποία οφείλεις να γνωρίζεις και να σέβεσαι, για να καταλήξεις στο επιπόλαιο συμπέρασμά σου προκειμένου να κολακέψεις μια άποψη που σαν φυσική συνέπεια εμφανίζεται στη ροή του προτσές για την αναβίωση του αρχαίου δράματος. Βαριέμαι αλλά και αποφεύγω να αγανακτήσω για τους βλακώδεις όρους "ενδοπολιτισμικές αναγωγές", "υποκριτικό κάλλος" και "πολιτισμική καθαρότητα".

Κάτι ακόμα διέλαθε της επιστημονικής αντίληψης του ειδήμονα. Η ερμηνεύτρια της οποίας της οποίας την υποκριτική θαύμασε και ο σκηνοθέτης του οποίου την μέθοδο εξαίρει έχουν βγει από τα καμίνια των μαστόρων που προαναφέρονται και, όπως και οι δάσκαλοι τους, άνοιξαν καινούργιους δρόμους και πορεύονται. Ακόμα κι αν έχουμε να κάνουμε με ένα νεοφανές αστέρι, αποτέλεσμα μιας εξελικτικής διαδικασίας είναι καλέ μου ειδήμονα. Ίσως μόνο η δική σου υπεροψία και έπαρση ( συνάμα και η ελαφρότητα ) να μην έχουν εύκολο κληρονομικό προσδιορισμό.


Γιώργος Χατζηδάκης

ΥΓ. Τα σχόλια μου για το κείμενο του εν λόγω ειδήμονα δεν μειώνουν την εκτίμηση μου προς τη δουλειά του Τερζόπουλου, την σπουδαιότητα της παράστασης των Τρωάδων και την ερμηνεία των ηθοποιών. Αυτονόητο.

Πέμπτη 22 Ιουνίου 2017

Αίσθημα αγανάκτησης, βαθιάς λύπης και οργής



Μια φωτογραφία Σύμβολο


Μια φωτογραφία σύμβολο πολυσήμαντο που ο κάθε ένας μας του δίνει και μια ερμηνεία ανάλογα με τον τρόπο που βίωσε τα χρόνια και τα γεγονότα της δικής του διαδρομής.
Για τη δική μου γενιά που βίωσε τον Μίκη να διευθύνει, πανύψηλος δαίμονας και θεός, την ορχήστρα του στις θρυλικές συναυλίες του "Κεντρικόν" και τον παρακολούθησε αργότερα αρχηγό και εμπνευστή στο φορτισμένο κι ελπιδοφόρο κίνημα των Λαμπράκηδων.
Κι ύστερα, νοερά, στους μεγάλους μουσικούς γύρους του στον κόσμο.
Και τώρα που όλοι οι αγώνες και οι ελπίδες φυλλορόησαν και εξαχρειώθηκαν, για όλους εμάς αυτή τη φωτογραφία του Μίκη είναι μια φωτογραφία επαναστατική γιατί δείχνει αυτόν τον δημιουργό πυρφόρο να θρηνεί σαν ένας ηττημένος Προμηθέας.
Κι αυτό είναι μια αβάσταχτη θλίψη και ταυτόχρονα οργή και κατάρα.

Πέμπτη 15 Ιουνίου 2017

Πλεόνασμα δυσφορίας



Η Έλενα Ακρίτα υμνολογεί και παραβλέπει




Στα ουράνια ανάμεσα στους αγγέλους ανέβασε τον Στάθη Λιβαθινό η Έλενα Ακρίτα μ’ ένα άρθρο της στα «Νέα» εκθειάζοντας τα προσόντα του καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου, το σημαντικό και πολυμερές έργο που επιτελεί και την σκηνοθετική του αξιοσύνη και άλλα πολλά εγκωμιαστικά και σπουδαία.
Δεν θα το χαρακτηρίσω θυμίαμα και λιβανωτό, αν και το υμνητικό της ύφος εκεί παραπέμπει, αν δεν έχω και εγώ, όπως και πολλοί άλλοι την ίδια γνώμη για τις προθέσεις και τα αποτελέσματα των στόχων του. Προσωπικά μάλιστα έχω φθάσει υπερθεματίζοντας, ανεπιφύλακτα να τον χαρακτηρίσω τον καλύτερο σκηνοθέτη της γενιάς του.
Η φιλτάτη θυγατέρα του Λουκή και της Σύλβας όμως κορυφώνει την υμνωδία της αναφερόμενη στο π λ ε ό ν α σ μ α που παρουσίασε ο ισολογισμός του θεάτρου. Πλεόνασμα. Πολυσήμαντη λέξη, Έλενα. Και δυστυχώς όχι πρωτάκουστη.
Μέσα στα χρόνια της υπομονής την έχουμε ακούσει πολλές φορές. Πλεόνασμα, Για φαντάσου.Τη λέξη την ακούσαμε και από τον Σημίτη και τον Χριστοδουλάκη, τους εφευρέτες της δημιουργικής λογιστικής και της ισχυρής Ελλάδας. Από τον Γιωργάκη και τον Πακωνσταντίνου. Από τον Καραμανλή, τον Σαμαρά και τον Βενιζέλο και όλα τα άλλα άξια παιδιά της πατρίδας.



Αν ωστόσο το Εθνικό πράγματι παρουσιάζει πλεόνασμα τότε προτείνω να πάρει τα οικονομικά της χώρας ο Λιβαθινός και να μεταφερθεί ο Τσακαλώτος στη διεύθυνση του Εθνικού. Δεν μπορώ να προβλέψω αν θα παρουσιάσει πλεόνασμα η οικονομία της χώρας αλλά είναι βέβαιο πως απαράδεκτες, ακατανόητες και βλακώδεις παραστάσεις όπως την «Οπερέτα» του Γκόμπροβιτς (Καραθάνος)και τους «Δαιμονισμένους» του Ντοστογιέφσκι (Αμπαζής), την «Λέσχη» του Τσίρκα (Παπαθεοδώρου) δεν θα δούμε, όποια κι αν είναι η γνώση του Τσακαλώτου περί θεάτρου.




Σαν υστερόγραφο: Αφού ο πατέρας της αρθρογράφου, ο αξέχαστος Λουκής Ακρίτας υπήρξε διευθυντής Γραμμάτων και Τεχνών του υπουργείου Παιδείας θα πρέπει η θυγάτηρ να γνωρίζει, όχι μόνο τα κουτσομπολιά περί Μινωτή και Ροντήρη αλλά και τι περιλαμβάνει ο ιδρυτικός νόμος ως σκοπούς του Εθνικού Θεάτρου. Θεατρική παιδεία ναι, προβολή της παράδοσης αρχαίας και νεότερης, ενθάρρυνση της νεοελληνικής δραματουργίας, βεβαίως, γνωριμία του κοινού με το παγκόσμιο δραματολόγιο ανυπερθέτως, καλλιτεχνικό έργο ασφαλώς, αλλά κανένα άρθρο του νόμου δεν προβλέπει ως αναγκαίο το πλεόνασμα

Γιώργος Χατζηδάκης