Τα χέρια του Ξάφη

‘Αντερς Λαουσγκάρντεν
«Λαμπεντούζα»
Θέατρο του Νέου Κόσμου

Είναι διαπιστωμένο πως πολλοί νέοι ηθοποιοί δεν ξέρουν που να βάλουν τα χέρια τους και βολεύονται αφήνοντας τα να κρέμονται στο πλάι. Αν τους ζητήσεις μια κάποια κίνηση των χεριών  για να τονιστεί το νόημα της θεατρικής τους φράσης ακούς συχνότατα την δικαιολογία «Μα εγώ δεν την συνηθίζω αυτή τη χειρονομία» λες και τους ανέβασες στη σκηνή να παίξουν τον εαυτό τους. Όλοι αυτοί θα πρέπει,  να ιδούν την παράσταση της «Λαμπεντούζα» στο θέατρο του Νέου Κόσμου και να παρακολουθήσουν τις κινήσεις των χεριών του Αργύρη Ξάφη. Τι απίστευτη ευγλωττία !

Ο ηθοποιός αφηγείται την φρικτή του εμπειρία του ανθρώπου που ανέσυρε τα σώματα των πνιγμένων από το πρόσφατο τραγικό ναυάγιο του σκάφους με τους μετανάστες. Ο ψαράς αυτός του νησιού της Λαμπεντούζας φέρει με τον λόγο την μαρτυρική του μαρτυρία. Στέρεος, εκφραστικός λόγος, που διαχέει στην αίθουσα την αίσθηση του μοιραίου περιστατικού. Μα η μεγάλη ικανότητα είναι η συμμετοχή των χεριών του.  Με μια διαρκή κίνηση, σε αλλεπάλληλους μετασχηματισμούς ζωντανεύει το απαίσιο επεισόδιο του πνιγμού διακοσίων ανθρώπων που τους κατάπιε η θάλασσα, δίνοντας έμφαση με τα χέρια του. Υπογραμμίζει χειρονομώντας με πολλούς τρόπους την αφήγηση του.  Ανοίγει τα χέρια του σε πλάτη και μήκη, σηκώνει και κατεβάζει τα κύματα που καταπίνουν το πλεούμενο, σχεδιάζει στον αέρα τον απεγνωσμένο τρόπο που η θάλασσα καταπίνει τους δυστυχισμένους και με τα χέρια τους δίνει σχήμα και νόημα  στον τρόμο. Ανεβοκατεβάζοντας κι άλλοτε μαζεύοντας τα δυο του άκρα γυροφέρνει σχηματίζοντας τους ανέμους. Τα βουτάει στο νερό και ανασύρει τα σαπισμένα σώματα, τα σαπρά μέλη που αποσπώνται και κάνει τα ίδια του τα χέρια  να φρικιούν και να ριγούν και πάλι τα κινεί στα συναισθήματα του αποτρόπαιου θεάματος και της δυσώδους εμπειρίας των σαπρών πτωμάτων κι ύστερα τα παραδίδει στην τροχιά της αφήγησης του περιγράφοντας με ζωηρές συνθέσεις των δαχτύλων, της παλάμης των βραχιόνων και μπράτσων ολόκληρη  τη φρικτή του εμπειρία. Είναι μια σπάνια σπουδή να παρατηρείς την εκφραστικότητα των χεριών του Ξάφη που μαζί με τον άριστα ειπωμένο λόγο συμπληρώνουν μια συγκλονιστική διφωνία.

Η ερμηνεία της Χαράς Μάτας Γιαννάτου, στον δεύτερο και ανεξάρτητο μονόλογο που διαδραματίζεται στο Λονδίνο, εξωθημένη από τον σκηνοθέτη αλλά ασφαλώς και από  τους ρυθμούς του συμπαίκτη της, φάνηκε καθαρά να προσπαθεί  να μην υστερήσει, να  δοκιμάζοντας τρόπους και στάσεις, κινήσεις και ζωηρή εκφραστικότητα των μελών και ολόκληρου του σώματος της αλλά ο συνάδελφος της που μοιράζονται τη σκηνή δεν πλησιάζεται. Είναι ένας δυσπρόσιτος ογκόλιθος που η όποια σύγκριση είναι από χέρι χαμένη. Προσωπικά παρακολούθησα το παίξιμο του κοριτσιού (υποδύεται μια μετανάστρια που δουλεύει σε εισπρακτική εταιρία χρεωστών στις τράπεζες) και αναγνωρίζω μια ωραία σκηνική παρουσία, με υποκριτική επάρκεια που δείχνει καθαρά όπως είναι σε θέση να ανταποκριθεί σε δυσκολότερες απαιτήσεις απ όσες χρειάζονταν στο μάλλον θεατρικά άνευρο από δραματουργική άποψη κομμάτι του Αντερς Λουσγκάρντεν.

Το πρόσφατο μεταναστευτικό κύμα που κινώντας απ’ τις αφρικανικές και μικρασιατικές ακτές είναι ασφαλώς ένα πολύ δυσάρεστο φαινόμενο, ωστόσο καθόλου πρωτότυπο και κυρίως δυσεξήγητο. Οι πληθυσμοί των ανθρώπων μετακινούνταν σ’ όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης περιπέτειας. Ο κόσμος φτιάχτηκε από μεταναστεύσεις. Απ’ τα χρόνια που η ανθρωπότητα πορευόταν νομαδικά αλλάζοντας συνεχώς τόπους για μια ευνοϊκότερη στάθμευση, φυλές και λαοί ολόκληροι διέσχιζαν στέπες και αμμώδεις ερήμους, θάλασσες και πόντους για να φτάσουν κάπου καλύτερα. « Πλέων επ απείροντα πόντον επ’ αλλοθρόους ανθρώπους» γράφει ο παραλλαγμένος απ’ τον Θέογνη ομηρικός στίχος σημειώνοντας την τάση του ανθρώπου να μετοικήσει σε μέρη άγνωστα μ΄ ανθρώπους διαφορετικούς. Το φαινόμενο δεν διαφεύγει κι απ΄ τον Καβάφη που γράφει «πλέω στο σαπφειρένιο μαβί πέλαγος προς αλλόηχους ανθρώπους». Το σαπφειρένιο μαβι πέλαγος και ο ομηρικός πόντος είναι η Μεσόγειος. Αυτά να νερά σήκωσαν την μεγάλη διαχρονική περιπέτεια της μετανάστευσης,  σ’ αυτές τις αέναες μετακινήσεις ανθρώπων μέσα στους αιώνες, υπολογίζοντας και τα πρωτόγονα μέσα ναυσιπλοΐας, πόσα ναυάγια εξ ίσου τραγικά κι ακόμα τραγικότερα δεν θα πρέπει να συνέβησαν. Η ανησυχία της μετανάστευσης, η αγωνία για ευφορότερο και ασφαλέστερο τόπο, ήταν τα θετικά αίτια της εξάπλωσης των Ελλήνων ως την χώρα των υπερβορείων. Και μόνο τους Κρήτες να υπολογίσει κανείς, απ’ τον 9^ο π.Χ αιώνα μετράμε ως  τον Καύκασο και τις βόρειες ακτές της Ευρώπης δέκα πόλεις με τ’ όνομα Μινώα. Και την Κυρήνη στη Λιβύη Κρήτες την εποίκησαν. (Ηρόδοτος). Φυσικά η ιστορικότητα του φαινομένου δεν μειώνει την φρίκη της πρόσφατης τραγωδίας της Λαμπελούζας, ούτε το πλήρες δεινών δικό μας πρόβλημα απαλύνεται. Να στοχαστούμε μόνο πόσο δυσμενέστερο μπορεί να γίνει το φαινόμενο λογαριάζοντας πως ο ανθρώπινος πληθυσμός έφτανε στα αρχικά χρόνια της αποδημητικής ροπής, το ένα  εκατομμύριο και σήμερα πλησιάζουμε τα εφτά δισεκατομμύρια. Δυσοίωνες οι προοπτικές και προς αυτές υποθέτω πως ήθελε να στρέψη τη σκέψη μας ο συγγραφέας και κατ’ επέκταση ο σκηνοθέτης

Η συμβολή του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου υπήρξε καθοριστική ως προς την λιτότητα και την διαύγεια, σοφά  περιοριζόμενος στις ζωηρές αφηγήσεις και  άλλες απλουστεύσεις αποφεύγοντας αναίτιες παρεμβάσεις  ώστε να τονιστεί με σκηνοθετισμούς η αφηγηματικότητα των κειμένων, που ούτως η άλλως δεν υστερούσαν σε δυνατές εντυπώσεις. Οι λευκές ουδέτερες  επιφάνειες του σκηνικού, ορίζοντας και  θάλασσα με διάσπαρτους σκούρους βράχους να προεξέχουν ακολούθησαν την λιτότητα της σκηνοθεσίας.

Γιώργος Χατζηδάκης