Παρασκευή 28 Νοεμβρίου 2008


Σαν πρόλογος στο πρόγραμμα της παράστασης των ΠΡΩΙΝΩΝ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ

Οι Επισκέπτες και εγώ ως οικοδεσπότης



Χρωστάω χάρη στα τέσσερα πρόσωπα που επισκέπτονται το διαμέρισμα της κυρίας το πρωινό που διαδραματίζεται το έργο. Πρώτη φορά οι ήρωες ενός θεατρικού με διευκόλυναν τόσο πολύ, μου προσφέρθηκαν τόσο γενναιόδωρα και μου παραχώρησαν τόσες ευκαιρίες να πω, δηλαδή να πουν, καθαρά και άμεσα τόσα απ’ αυτά που προβληματισμοί από καιρό με ωθούσαν να εκφράσω. Μήπως όμως δεν χρωστάω χάρη στην οικοδέσποινα, την αγαθή κυρία Καίτη, που επιπόλαια ανοίγει την πόρτα της στους πολιορκητές και προσφέρεται ανοχύρωτη στους σκοπούς τους;
Δεν είναι νομίζω σωστό να προχωρήσω περισσότερο στο φυλλάρισμα του έργου και στα ιδιαίτερα των προσώπων του, γιατί υπάρχει κίνδυνος να σας στερήσω την έκπληξη του ξεδιπλώματος της πλοκής του, ωστόσο δεν διακινδυνεύω στο παραμικρό αν σας εμπιστευθώ πως προβληματίστηκα πολύ όταν ήρθε η ώρα να χαρακτηρίσω το πόνημά μου. Μήπως πρόκειται για σατιρική κωμωδία, αναρωτήθηκα, η του πάει άραγε πιο ταιριαστά κάτι που να περιέχει και το χαρακτηρισμό συμβολισμός; Είναι αναμφισβήτητο πως και η οικοδέσποινα κυρία Καίτη, όπως και η σπουδάστρια Μαρία, και ο επίδοξος συγγραφέας νεαρός Νίκος και ο άνθρωπος του θεού κύριος Ανδρέας Καλλογερόπουλος είναι συμβολικές παρουσίες μιας υπερπολυμορφικής, συγκεχυμένης και διαταραγμένης κοινωνίας , είναι όλοι τους ταυτόχρονα πολιορκητές και πολιορκημένοι, θύτες και θύματα , φορείς και φερόμενοι, πλάνητες , πλανητές και παραπλανημένοι, στόχοι και σκοπευτές. Μετά σκόνταψα στην υποψηφιότητα του όρου ηθογραφία. Και βέβαια περί ηθογραφίας πρόκειται. Ηθογραφικές φιγούρες δεν είναι τα ανθρωπάκια μου; Αλλά και ο όρος θρίλερ του πάει πολύ περισσότερο και σκόπιμα γίνονται αναφορές στην αμερικάνικη κινηματογραφική κουλτούρα. Άλλωστε το σκαρίφημα της μυστηριώδους Σάρτζεντ εκεί δεν παραπέμπει; Όσον αφορά τον χαρακτηρισμό του έργου καταλήξτε, σας παρακαλώ εσείς για λογαριασμό μου, ειδ’ άλλως ας ελπίσουμε πως κάποιοι θεωρητικοί μπορεί να καταδεχτούν να επιστρατεύσουν τους σημειολογικούς τους κώδικες και να φωτίσουν κι εμένα και σας.
Απ’ τη μια μεριά ευτυχώ τις συγκυρίες που με απασχόλησαν πολύ καιρό με την δραματοποίηση των πανάρχαιων μύθων του πατρικού μου όρους, του Ψηλορείτη. Δε μετανιώνω που γοητεύθηκα απ’ τα μαγνάδια του δεκαπεντασύλλαβου κι απ’ την ποίηση των «κύκλων και των γυρισμάτων» της μακραίωνης παράδοσης της Κρήτης. Ακόμα όμως και μέσα απ’ αυτό το δεσμευτικό αγκαζάρισμα κάτι μπόρεσα να πω και για τους θεούς και για τους δαίμονες που οι φόβοι τους στοιχειώνουν και καθηλώνουν τους ανθρώπους και τους υποδουλώνουν. Ίσως κάτι μπόρεσα να υπαινιχθώ και για τις κάθε λογής εξουσίες, τις σκοπιμότητες που εξυπηρετούν και εξυπηρετούνται, την θλιβερή άγνοια των ανθρώπων που χιλιάδες χρόνια δεν μπορούν παραμερίζοντάς τους εκμαυλισμούς να δουν , να καταλάβουν και να αλλάξουν τη μοίρα τους. Ίσως κάτι μπόρεσα να πω για όλα αυτά, μα οι μύθοι έχουν τις νεφέλες τους και οι στίχοι απαιτούν τα μέτρα τους και η παράδοση προβάλει την δίκαιη απαίτηση της αυτή να προηγείται. Απαιτεί αφοσίωση η παράδοση και ξελογιάζει τον συγγραφέα και τον αποστρέφει απ’ τα επίκαιρα δεινά. Δεν είμαι ωστόσο καθόλου αγνώμων προς την Ευρώπη, τον Κάδμο και τον Δία. Μήπως κι αυτοί δεν αντιτάχθηκαν στην εξουσιαστικά μανία του Τυφώνα και της άγριας μάνας του της Γαίας που διεκδίκησαν την κυριαρχία του κόσμου, την πήραν και ανέτρεψαν τη θεά Αρμονία από το θρονί της. Κι ο Τάλως , προασπιστής του καλού, δεν απέτρεψε το μιασμένο ζευγάρι Μήδειας και Ιάσονα να μολύνουν πατώντας το ιερό νησί που είχε ταχθεί από το Δία να το φυλάει; Και ο Χορτάτζης με την Εργίνα δεν ανακύκλωναν με το ανακάτεμα των εποχών τα αλισβερίσια των θεών και των βασιλιάδων; Το ίδιο και η Φρονίμη, η πριγκιπέσσα της Αξού, δε συγκρούστηκε με τον βασιλιά πατέρα της τον Ετέαρχο και ξεσήκωσε το λαό εναντίον του, όταν αυτός, για την εξουσία συμμάχησε με τους εισβολείς Αχαιούς; Και τέλος οι φετινές Αλοΐδες δε αναστήσανε απ’ τα βάθη των αιώνων την ερχέγονη προσταγή, πάνω από θεούς, ιερατεία και αρχόντους κι έφθασαν στα μεταγενέστερα βενετοκρατούμενα χρόνια για να πολεμήσουν το κακό, τονίζοντας πως το σύμπαν είναι θεμελιωμένο στο καλό, δηλαδή στις δομές εκείνες που του επιτρέπουν να λειτουργεί αρμονικά; Ώστε δεν άφησα την πενταετία να κυλήσει χωρίς την στόχευση που κάθε συγγραφέας πρέπει να έχει στο στόχαστρό του. Και οι δικοί μου στόχοι ήταν και είναι οι εξουσίες, τα οφίκια, οι κραταιότητες , κυρίως όταν διατηρούνται με την τρομοκρατία πνεύματος, ψυχών και σωμάτων. Ναι, αναφέρθηκα σε όλα τα έργα μου του κρητικού κύκλου για τις σκέψεις μου που η καταγγελία τους με συνέχει πολλά χρόνια. Μα είπα πιο πάνω πως η παραμυθένια όψη των έργων και των παραστάσεων νόθευαν την οξύτητα του μηνύματος τους.
Πριν επιστρέψω στους τωρινούς Επισκέπτες έχω υποχρέωση να μην παραλείψω τις Εταίρες. Εννοώ τις Εταίρες του Αλκίφρονα. Τα ελευθεριάζοντα αυτά κορίτσι του 4ου αιώνα, που ανέβασα το 2004 στο θέατρο «Βαφείο», μου προσφέρθηκαν κι αυτά σαν εξαίσια πρόφαση να στιγματίσω τα ιερατεία και τις διαπλοκές των παπάδων με τους σοφιστές, τους πολιτικούς και τους δικαστές. Δεύτερος τίτλος του έργου ήταν άλλωστε «ποιος σκότωσε τη Βακχίδα» και πιο πιθανός ύποπτος για το φόνο της άφηνα να εννοηθεί πως ήταν το παπαδαριό της Ελευσίνας, επειδή η αγαθή εταίρα φλυάρησε, λέει για τα απόρρητα των Μυστηρίων. Για τον ίδιο λόγο, σύμφωνα με το έργο έστειλαν οι ιερείς τη Φρύνη στο δικαστήριο με την κατασκευασμένη κατηγορία της ασέβειας.
Τώρα με τους Πρωινούς Επισκέπτες δεν δεσμεύομαι να καταφύγω σε προφάσεις, ούτε ντύνω τους στόχους μου με μεταλλαγές. Αν οι ήρωές μου φάσκουν και αντιφάσκουν, αλλάζουν ιδέες και μεταστρέφονται σε διάφορες κατευθύνσεις είναι γιατί η αυθεντικότητά τους το επιβάλει. Αυτοί είμαστε . Δεχόμαστε την μια άποψη και την άλλη στιγμή προσχωρούμε σε κάποια άλλη. Κι έτσι η πραγματικότητα συγχέεται και η όποια αλήθεια χάνεται και στη θέση της μια άλλη εγκαθίσταται. Κι ο σύγχρονος άνθρωπος, σε πλήρη και συνεχή ιδεολογική σύγχυση άγεται και φέρεται, έρμαιο των σκοπιμοτήτων και των μεθοδεύσεων που ειδικοί ντίλερ ιδεολογιών, υπονοιών, σκοπών και συμφερόντων τους διοχετεύουν.
Ως εδώ με τους Επισκέπτες. Ας αφήσω τα άλλα να σας τα πουν οι ίδιοι..
Δεν είναι κακή η ευκαιρία σ’ αυτό το σημείωμα να προσθέσω κάτι ακόμα, κάτι που συνδέεται με τα όσα των προθέσεων μου είπα πιο πάνω. Καταγγελίες των πολιτικών εξουσιών ανέφερα πως είναι οι στόχοι των έργων της «Θεώρησης», της κάθε μορφής και τάξης εξουσιών. Όχι μόνο των ιερατείων, των εκ θεών εξουσιών, ούτε μόνο των κοσμικών μα και των πνευματικών, των καλλιτεχνικών, των διοικητικών, των μορφωτικών, των εκπαιδευτικών, των πληροφοριακών κι ακόμα της εξουσίας των πονηρών, των τάχα ειδημόνων και των επιτηδείων. Μα προς θεού να μη λησμονηθεί και η πολύμορφη εξουσία των ηλιθίων, των μικροπρεπών, των ιδιοτελών, των ανενδοίαστων, των βολεμένων.
Καλέ μου και υπομονετικέ αναγνώστη θέλω να γράψω έργα για όλες αυτές τις ποικιλίες και για όσες άλλες καθημερινά τα τρέχοντα μας πληροφορούν, για τα πρόσωπα και τα προσωπεία τους, για τις εξαγορές και τις χορηγίες και για την ασύδοτη αρπακτικότητα που κι αυτή μια ακόμα εξουσία στοιχειοθετεί. Ελπίζω και εύχομαι κάτι να προλάβω να πω ακόμα για όλα αυτά. Κι όσα δεν προλάβουμε να τα θίξουμε με έργα τα λέμε με την θέση και τη στάση του σχήματος που υπηρετούμε και μας υπηρετεί.

Στα δεκαοκτώ χρόνια που η Θεώρηση πορεύεται, ακολούθησε την αρχή να μην εκλιπαρήσει την αρωγή της Πολιτείας από άποψη πως η τέχνη πρέπει και μπορεί να επιβιώνει μόνη της και αδέσμευτη αλλά και από βαθειά αποστροφή στους πολιτικούς , στους κανόνες και στις πρακτικές τους. Ακολούθησε από αξιοπρέπεια την αρχή να μην ζητιανέψει προβολή και δημοσιότητα. Το κατάντημα καλλιτεχνών που γδύνονται τσίτσιδοι και «παίζουν» σε αποχωρητήρια για λίγη προβολή δείχνει την κατακόρυφη πτώση , όχι μόνον των ευτελών μα και του ίδιου του συστήματος που ευνοεί την κατάντια. Και το χειρότερο είναι πως οι κρατούντες, οι άνθρωποι των αποφάσεων επηρεάζονται κι αυτοί και αποφασίζουν από τέτοιες η παρόμοιες δημοσιότητες, χωρίς περίσκεψη, χωρίς αιδώ.
Αν δούμε τα πράγματα σε ευρύτερη ενατένιση. Μπορούμε χωρίς δισταγμό να διαπιστώσουμε πως ενώ είμαστε ένας λαός και με παράδοση και με αξίες, με ικανότητες και επιδόσεις αξιοσημείωτες με ιδιαίτερες δημιουργικές δυνατότητες σε πολλούς χώρους, έχουμε δυστυχώς την κακή μοίρα να μας διαφεντεύουν οι χείριστοι του γένους και από μορφωτική και από ηθική άποψη. Αναφερόμαστε απερίφραστα στους πολιτικούς. Είμαστε ωστόσο πολύ αρνητικοί και για όλους όσους απ’ το χώρο της τέχνης και της επιστήμης, σπεύδουν και περιβάλλουν τα ανδράποδα της εξουσίας για τίτλους, λεφτά, θέσεις και διακρίσεις.
Πραγματοποιήσαμε την παραγωγή τριάντα έργων, (και πολλών άλλων παράλληλων πρωτοβουλιών και δραστηριοτήτων) με παραστάσεις σ’ όλη την Ελλάδα, και στο πρόγραμμά μας υπάρχουν ακόμα τρία έργα πριν απ’ το καλοκαίρι, χωρίς να ζητήσουμε, ούτε φυσικά να λάβουμε, ούτε μια δραχμή από κανέναν φορέα. Γεννάει μήπως κάποιες σκέψεις αυτό; Εννοούμε μήπως τίθεται ζήτημα για την αναγκαιότητα των τόσων πολλών και τόσο απαιτητικών εκβιαστικών διεκδικήσεων.

Πόσες ζωές πρέπει να’ χει κανείς Οδυσσέα και πόσο σθένος για να στοχεύσει με το βαρύ σου τόξο όλη αυτή την άθλια συρροή τόσων μνηστήρων.

Χρωστάω χάρη στους ηθοποιούς που ζωντανεύουν τα πρόσωπα των Επισκεπτών, την ίδια χάρη χρωστάω και στις τρεις συνεργάτιδες μου στη κίνηση, στη μουσική και στα κοστούμια της παράστασης. Όπως χάρη χρωστάω σ’ όλα τα παιδιά και τα κορίτσια που στα 18 χρόνια της Θεώρηση στελέχωσαν την ομάδα και ζωντάνεψαν τους ρόλους και τα οράματά μας. Τους χαιρετώ και τους ευχαριστώ όλους.

Γιώργος Χατζηδάκης