Χάρολντ
Πίντερ : Ένας ασήμαντος πόνος
Θέατρο «Μπιπ»
Τι να κάνει ο παλαίμαχος, πολύπειρος κριτικός, σαν
βρίσκεται μπροστά σε μια θεατρική δημιουργία νέων που επιχείρησαν να
καταπιαστούν μ’ έναν συγγραφέα όχι μόνο αναγνωρισμένο για την αξία του αλλά και
με γνωρίσματα και ιδιομορφίες τόσο ιδιαίτερα, και είτε από ασέβεια είτε από
άγνοια, είτε ακόμα και από βάναυσο θράσος
παρουσιάζουν μια παράσταση καθ΄ όλα απαράδεκτη, προσβλητική και το
χειρότερο παραπλανητική; Μπορεί και πρέπει ο
παλαιότερος στα θεατρικά να
διαθέτει ένα απόθεμα κατανόησης απέναντι στα καμώματα των νεώτερων, να τους
αναγνωρίζει δικαιώματα και να παραχωρεί περιθώρια, μα όταν οι λεγόμενοι
νεώτεροι έχουν καβατζάρει τα σαράντα κι όταν αυτά που παράγουν δεν αφήνουν καμιά
ελπίδα για οτιδήποτε καλύτερο, τότε ο έμπειρος οφείλει να τους τραβήξει τ’ αυτί.
Πολύ περισσότερο που σαν άνθρωπος κι αυτός απελπίζεται και θυμώνει. Και τώρα ας
πούμε ολίγα για τον Χάρολντ Πίντερ.
Μια βασική προϋπόθεση για να παιχτεί ένα έργο του και να αναδειχθεί ο όποιος
προβληματισμός χαρακτηρίζει αυτό το έργο είναι να παιχθεί και να σκηνοθετηθεί
με αλήθεια. Να δίνεται με ρεαλισμό και συνέπεια μια εικόνα πραγματικής ζωής.
Μέσα σε μια τέτοια εικόνα ειρηνικής συμβατικότητας, ηπιότητας, υποκριτικής
αρμονίας, εισβάλει το «έξω» που με τρόπο «ύπουλο» επενεργεί ανατρεπτικά και
αποκαλυπτικά. Πολλές ερμηνείες έχουν διατυπωθεί από διάφορους είτε αρμόδιους,
είτε όχι, σχετικά με την πιντερική δραματουργία. Στα έργα του υπάρχει πράγματι
ένα στοιχείο παράλογου, αναγνωρίζεται
μια αίσθηση ελλοχεύοντος κινδύνου, κάτι διαισθητικό προδιαθέτει, ένα υφέρπον στοιχείο
προκαλεί στον θεατή ανησυχία πως από την γαλήνια επιφάνεια θα προκύψει αλλόκοτο
και δυσάρεστο απροσδόκητο. Μα για να λειτουργήσουν όλα αυτά απαραίτητη είναι η ειρηνική
και παραπειστικά φυσική η όψη της πραγματικότητας. Ίσως μάλιστα με πολύ
διακριτικό τρόπο, η φυσικότητα να είναι ελαφρά τονισμένη.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση η σκηνοθεσία έδειξε μια καταστροφική
αδεξιότητα. Έφτιαξε απ’ την αρχή απροκάλυπτη τη δυσάρμονη σχέση του ζεύγους.
Έκανε ότι μπορούσε για να προδιαθέσει με
τον πιο άγαρμπο τρόπο για την αδιαφορία του συζύγου και την δουλική υποταγή της
συζύγου , τόσο γκροτέσκα σαν να σκηνοθετούσε χοντροκωμωδία. Επιδεικτικά χωμένος
στην εφημερίδα ο άνδρας και υπερβολικά
περιποιητική η γυναίκα με μικρούς δηλωτικούς αναστεναγμούς, καρικατούρες και οι
δυο από τα μπουρλέσκ των ταινιών του βωβού κινηματογράφου. Φαίνεται πως ίσως
προβληματίστηκε αρκετά για να βρεί τους πιο κατάλληλους ηθοποιούς για την
κακοποίηση του έξυπνου και υπαινικτικού έργου του Πίντερ. Διάλεξε δυο
ηθοποιούς, σωστότερα είναι να τους χαρακτηρίσουν συνεργούς σ’ αυτή την
αδίστακτη μεταχείριση του έργου, που έχουν περί υποκριτικής την πιο πρωτόγονη
αντίληψη. Αφύσικες στάσεις και κινήσεις, υπερβολικές εκφράσεις και μούτες,
ασουλούπωτες εμφανίσεις κι αν πεις για τις ερμηνείες, φωνασκίες, ακκίσματα,
χειρονομίες, πριονίσματα του αέρα, στόμφους, ξαφνικές κραυγές που μέσα στο σαν
κουτί μικρό χώρο σκηνής και πλατείας ηχούσαν σαν εκρήξεις και σ΄ έκαναν να
αναπηδάς στο κάθισμά σου τρομαγμένος. Μια υποκριτική παρωχημένη, σα να ακούς
ηθοποιούς του 19ου αιώνα. Υπάρχουν κάποιοι που δυσφορούν για το επίπεδο
των ερασιτεχνικών παραστάσεων και δηλώνουν αρνητικοί σε κάθε τι ερασιτεχνικό,
θεωρώντας τους σκηνοθέτες αυτοσχέδιους και τους ηθοποιούς ανεκπαίδευτους. Είμαι
βέβαιος πως θα αλλάξουν γνώμη αν παρακολουθήσουν την συγκεκριμένη επαγγελματική
παράσταση.
Όλα τα άλλα ευρήματα της σκηνοθεσίας, σε όλο το μήκος της
παράστασης, ιδέες ξεσηκωμένες από κάπου και βαλμένες ανόητα, αταίριαστα και
ανάρμοστα όπου δει, οι μουσικές υποκρούσεις χωρίς ξεκάθαρο λόγο, τα βουίσματα
της σφίγγας σε καίρια τάχα σημεία σαν σήματα κινδύνου, οι σκιές πίσω από μια
οθόνη που ποτέ δεν γινόταν σαφές τι συμβόλιζε, το μπακλαβαδωτό πλέγμα από
πηχάκια που κυριαρχούσε στη σκηνή και διέλυε κάθε ανθρώπινη παρουσία, η
ασυνέπεια ως προς το κείμενο που λέει σε πολλά σημεία «βγάλε τον σκούφο σου»
και ο Σπιρτοπώλης φοράει καπελάκι, που λέει «έχουμε τέσσερις καρέκλες, καθήστε όπου θέλετε» και οι καρέκλες είναι
δυο, που ο Σπιρτοπώλης είναι ντυμένος και μακιγιαρισμένος σε κλόουν χωρίς λόγο
και αιτία. Τι να πει κανείς μπροστά σ’ αυτό το θρίαμβο κακογουστιάς και
κακοτεχνίας. Πώς να σβήσεις την εντύπωση
της παράστασης του Μίνου Βολανάκη και των ερμηνειών του Βασίλη Διαμαντόπουλου
και της Δέσπως Διαμαντίδου;
Το πιο περιττό και εντελώς απελπιστικό θα ήταν να επιχειρήσει
ο κριτικός να αναλύσει τα επίπεδα, τις σημασίες και συμβολισμούς του έργου. Τα
χαρακτηριστικά της πιντερικής δραματουργίας και τις αποσημειολογήσεις μαζί και
τα ιστορικά του συγκεκριμένου έργου. Δεν σε μεταχειρίστηκε αγαπητέ Πίντερ ο
ελληνικός φετινός θεατρικός χειμώνας με την σεβασμό που σου χρωστάμε. Η
παράσταση του Χουβαρδά είχε πρόσχημα για την κακοποίηση σου το άλλοθι της
αναζήτησης πρωτοποριακής αφηγηματικότητας, τούτο εδώ δεν έχει κανένα
ελαφρυντικό. Να σας δώσω και τα ονόματα για να μην τους στερήσουμε την
υστεροφημία τους. Σκηνοθέτης η Χριστίνα
Χριστοφή, ερμηνευτές Δημοσθένης
Φίλιππας, Μαρία Μπρανίδου και Κωνσταντής Μιζάρας, ρόλος βουβός και
συνεπώς αθώος του αίματος τούτου.
Κανονικά θα΄ πρεπε ν’ ανοίξουμε διάλογο με πεντέξη
ουρανοκατέβατους «κριτικούς», εντελώς πρόσφατης εμφάνισης που δεν
συμπεριλαμβάνονται στους καταλογογραφημένους ( βλέπε περιοδικό «Τόπος Θεάτρου»,
τεύχος Νο 11 Ιανουάριος – Μάρτιος 2019 ) αμφισβητούμενης αμεροληψίας, ως πιθανό
δεδομένο, που εκθειάζουν την παράσταση, την σκηνοθεσία και τις ερμηνείες, με
πολλά άρρητ’ αθέμιτα, κουβέντες του αέρα, και διάφορα ξεσηκωμένα από
εγκυκλοπαίδειες και άλλες πηγές, άτομα
που σε μια δημόσια συζήτηση, θα ‘πρεπε να υποστηρίξουν υπεύθυνα και με
επιχειρήματα τα θετικά που αβασάνιστα και παραπλανητικά σημειώνουν. Αυτά
βαθαίνουν το ρήγμα και διαδίδουν τη σύγχυση.
Γιώργος Χατζηδάκης
