Κλασική ρετσέτα σε βαθμό φαλτσαρίσματος

Ζωρζ Φεϋντώ : «Γουρούνι στο σακί»

Θέατρο  «Αλεξάνδρεια»

Σαν να μου το ‘φερε επί τούτου η συγκυρία βρέθηκα να παρακολουθώ πρόσφατα ένα έργο του Φεϋντώ, του αριστοτέχνη της σκηνικής διαπλοκής, των παρεξηγήσεων που πυργώνονται και πολλαπλασιάζονται ώσπου να γίνουν ένα μπερδεμένο κουβάρι και που ξαφνικά μ’ ένα απλό τρόπο όλα ξεδιαλύνονται. Ασφαλώς ο Γάλλος φαρσογράφος δεν είναι ο εφευρέτης αυτής της σκηνικής γαρδούμπας κι αν θέλετε να ξέρετε στα χρόνια του 4^ου αιώνα υπήρχε και θεότητα που είχε την ευθύνη για τα ανακατώματα και τις πλέξεις των παρεξηγήσεων που σε ορισμένα έργα μάλιστα εκείνων των μακρινών καιρών εμφανιζόταν η ίδια επί σκηνής κι αναλάμβανε τις ευθύνες. 

Στην κωμωδία του Μένανδρου «Η Περικειρομένη», η αρμόδια θεά εμφανιζόταν πρώτη στη σκηνή και δήλωνε την ταυτότητα της λέγοντας πως είναι η θεά Άγνοια και πως εξ αιτίας της θα γίνει ότι θα ακολουθούσε στο έργο. Προσκυνώντας λοιπόν αυτή τη θεά ευλαβικά, την ιντριγκαδόρησα Άγνοια – μεγάλη η χάρη της - όπως τόσοι και τόσοι συγγραφείς από τότε και για πολλούς αιώνες, φτάνοντας εκεί κάπου στις απαρχές του 20^ου αιώνα, στις όχθες του Σηκουάνα,  μια ομάδα πεντέξη θεατρικών συγγραφέων, ο Λαμπίς, ο Πυά και ο προαναφερθείς Φεϋντώ, δοξολόγησαν τη Φάρσα, θεότητα κι αυτή, θυγατέρα της πρώτης, και στη χάρη της γράφτηκαν έργα θεϊκά οιστρηλατημένα με τρόπο που η μια παρεξήγηση καβάλαγε την άλλη κι η  άλλη την παράλλη και το έργο κορυφωνόταν μέχρι που σωριαζόταν σε μια ανακουφιστική λύση. Γελούσαν οι Παριζιάνοι στα μεγάλα θέατρα του Βουλεβάρτου με τις απανωτές γκάφες και σκαρφίσματα και μέσα σ’ ένα ντελίριο ευθυμίας δοκίμαζαν την λύτρωση από μια αγωνία αλλά αγωνία εντελώς διαφορετικής ιδιοσυστασίας από τις αγωνίες των μυθιστορηματικών δραμάτων, που την ίδια εποχή γνώριζαν κι αυτά , μεγάλες πιένες στα ίδια θεατρική πολεογραφία.

Ξεκίνησα να γράφω το παρόν αναφερόμενος σε μια συγκυρία που την άφησα όμως  ατεκμηρίωτη καθώς παρασύρθηκα στα θεϊκά μαγνάδια του θεογέννητου είδους της φάρσας και των παρεξηγήσεων. Ως συγκυρία λοιπόν αναγνώρισα στη σύμπτωση να γιορτάζουμε τα 150 χρόνια του Νικόλαου Λάσκαρη και το ανέβασμα ενός Φεϋντώ στο θέατρο «Αλεξάνδρεια», όπου συμπτωματικά έγινε και η πρώτη εκδήλωση στη  μνήμη του Έλληνα που υπήρξε μεταφραστής του Γάλλου η μάλλον των Γάλλων, γιατί και τους τρεις που προανέφερα τους γνώρισαν οι παλαιότεροι από  λασκάριες μεταφράσεις.

Και τώρα εδώ σε μετάφραση της  Έρσης Βασιλικιώτη, θίασος αθηναϊκός καταπιάστηκε με το έργο του Φεϋντώ «Γουρούνι στο σακί», έργο με όλες τις παρεξηγήσεις και τις άγνοιες που στην εποχή του έκανε τους θεατές να παραληρούν, αλλά φευ στη δική μας παρά τις φιλότιμες προσπάθειες σκηνοθέτη και ηθοποιών ήρθε και εγκαταστάθηκε αμετακίνητη στην αίθουσα του «Αλεξάνδρεια» η θεά Απάθεια, (δικής μου εμπνεύσεως αυτή). Οι ηθοποιοί καθόλου δεν υστέρησαν και φιλότιμα ακολούθησαν τους κανόνες που επιβάλει το είδος και που θα υποδείχθηκαν από τη σκηνοθεσία αλλά φαινόταν καθαρά πως δεν πατούσαν πάνω στα πρότυπα αλλά λίγα εκατοστά παραδίπλα. Συνεπώς επιτυχία καλλιτεχνική άνευ αντικρίσματος. Είμαστε άλλοι άνθρωποι πιά, ίσως βαρύναμε, ίσως χάσαμε την ξενοιασιά και τον αυθορμητισμό μας, ίσως γνωρίσαμε και πάθαμε περισσότερα και σε καμιά περίπτωση δεν μπορείς να πεις την εποχή μας Μπελ Επόκ από κει δηλαδή που κατάγεται το είδος του έργου.

Εξ άλλου είναι και θέμα ιδιοσυγκρασίας. Εμάς των νεοελλήνων η κομψότητα και η χάρη της γαλλικής φάρσας δεν μας πάει. Έχουμε άλλη κωμική ιδιοσυστασία που είναι πιο γκροτέσκα, πιο ηθογραφική. Πέτυχε εν μέρει  το ίδιο έργο σε προγενέστερο ανέβασμα στο ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης αλλά έπαιζε ο Πιατάς, ο Σαλταμπάσης και άλλοι με σκηνοθέτη τον Καραχισαρίδη, που μοιραία το φέρανε στα μέτρα τους. Οι ηθοποιοί του «Αλεξάνδρεια» επιχείρησαν να εφαρμόσουν  με συνέπεια την κλασική ρετσέτα (και το κατόρθωσαν άλλος λιγότερο άλλος περισσότερο), αλλά σπινθήρας δεν παράγονταν, το τσακμάκι δεν άναβε. Πολύ αρνητικός παράγοντας, για ένα τέτοιο έργο που χρειάζεται χώρο για να ξεδιπλωθεί, να στηθούν οι σκηνές και  να μαγειρευτούν οι τσαχπινιές κι οι πονηράδες των οκτώ προσώπων  είναι η άνεση της σκηνής. Προσόν που το συγκεκριμένο θέατρο δεν το διαθέτει ούτε κατά διάνοια. Φεϋντώ σε 12 τετραγωνικά είναι υποψηφιότητα για το Γκίνες. Περισσότερο απασχολούν τον θεατή τα κόλπα των σκηνογραφικών μετατροπών και μετασχηματισμών παρά η πλοκή και η σταυροβελονιά του έργου.

Χωρίς καμιά χαριστική διάθεση ωστόσο είναι απαραίτητο να υπογραμμιστεί πως οι ηθοποιοί όλοι προεξάρχοντος του Βασίλη Βλάχου και της Κάτιας Σπερελάκη,η Μελίσσα Στοῒλη, ο Νίκος Ντούπης, ο Κωνσταντίνος Σπυρόπουλος, η Νατάσα Παπαδάκη,ο Σάκης Σιούτης και ο Βασίλης Κουσουνέλος καθώς και η σκηνοθέτης Έρση Βασιλικιώτη κατέβαλαν σοβαρές προσπάθειες, με εντυπωσιακές επιδόσεις ασφαλώς όπως προαναφέρθηκε αλλά το αερόστατο δεν ανασηκώθηκε ούτε ρούπι απ’ το έδαφος.  Τα σκηνικά και τα κοστούμια της Ανθής Σοφοκλέους τα δεμένα πλαστικά ( τι έμπνευση κι αυτή;) κρύα  και αντιπαθητικά, απολύτως αταίριαστα με την θέρμη που απαιτεί η ραγδαία σβελτάδα του έργου, τα δε κοστούμια και κυρίως οι υπερβολικές  περούκες δεν συμβάδιζαν καθόλου με την συντηρητική αντίληψη της σκηνοθεσίας. Αυτές οι τραβηγμένες στα άκρα καρτουνίστικες φόρμες παραπέμπουν σε άλλη σκηνοθετική αντίληψη που αν εφαρμοζόταν σε όλη την παράσταση ίσως να ήταν σωτήρια.  Αν ωστόσο είναι απαραίτητο να καταλογίσουμε σε κάποιον την ευθύνη αυτού του φαλτσαρίσματος, αυτός θα πρέπει να είναι ο εισηγητής δραματολογίου που δεδομένων των δεδομένων παρέσυρε τον υπεύθυνο του θιάσου σε μια καλλιτεχνική και αναμφισβήτητα οικονομική περιπέτεια.

Γιώργος Χατζηδάκης

Εγώ, ο Νικόλαος Λάσκαρης

Κλείσαμε χθες το βράδυ το διήμερο το αφιερωμένο στον Νικόλαο Λάσκαρη που το περιοδικό «Τόπος Θεάτρου» οργάνωσε την περασμένη Δευτέρα και την χθεσινή Τρίτη στο θέατρο «Αγγέλων Βήμα».
Μας δόθηκαν ευτυχείς ευκαιρίες να ακούσουμε εισηγήσεις και ομιλίες πολύ ενημερωτικές, αναλυτικές και διεισδυτικές στη ζωή και στο έργο του σοφού μας προγόνου, του σημαντικότερου απ' τους αρχιτέκτονες του νεότερου ελληνικού θεάτρου,
Συγκινητική η προθυμία των πανεπιστημιακών καθηγητών να αναφερθούν στον Νικόλαο Λάσκαρη και να διατυπώσουν απόψεις για την αξία της προσφοράς του με θερμό ενθουσιασμό αλλά και με τις φυσικές επιφυλάξεις που επιβάλλει η επιστημονικοποιημένη δεοντολογία.
Ευχαριστούμε όλους για τις γνώσεις που μας πρόσφεραν
Πλησιάσαμε λοιπόν τον μανιώδη ανασκαφέα των ανεξερεύνητων θεατρικών περιοχών, τον σχολαστικό συλλέκτη και καταγραφέα, τον ανήσυχο εξερευνητή του θεατρικού μας τοπίου, τον μάρτυρα της εποχής, των ανθρώπων και των έργων τους, τον πνευματώδη συγγραφέα.
Μας ανοίχτηκαν άγνωστες περιοχές της θεατρικής του δραστηριότητας στον τομέα της σκηνικής πράξης, ιδέες και απόψεις του για την διδασκαλία της υποκριτικής και των σκηνοθετικών εφαρμογών.
Μίλησαν πολλοί σπουδαίοι, και είπαν πολλά, δυστυχώς σε πολύ μικρό ακροατήριο.
Αυτό που μένει τώρα να μας μιλήσει ο ίδιος. Ναι, ο ίδιος.
Πράγμα που καθώς φαίνεται καθόλου δεν θα αργήσει.

Ερρίκος Ίψεν παντός καιρού !

Πέντε, έξη, επτά θεατρικά του κορυφαίου Νορβηγού αθροίζονται προς το παρόν στις αφίσες αθηναϊκών θιάσων. Επιλογές ανεμπόδιστες.

Πρώτον είναι φίρμα μέγιστη και εγγυημένη, ( Ίψεν, σου λέει ο άλλος ), δεύτερον δεν έχει δικαιώματα, τρίτον έχει ρολάρες που θρέψανε πολλά απωθημένα στις δραματικές σχολές κι ύστερα κοτσάρεις και στο βιογραφικό σου, ανάμεσα στα άλλα τα ηχηρά και τα εντυπωσιακά κι έναν ρόλο έμβλημα.
Θα αυξηθούν κι ίσως ξεπεράσουν τα δέκα τα ιψενικά του φετινού χειμώνα, να μου το θυμηθείτε.
Μεταφράσεις, διασκευές, σκηνοθεσίες και ερμηνείες με το πρόσχημα του δήθεν εκσυγχρονισμού απροσχημάτιστες και σε βαθμό κακουργήματος
Για την ποιότητα των παραστάσεων δεν υπάρχει πρόβλημα, με την μεγαλοθυμία των αμέτρητων κριτικών όλο και κάποιος θα μας παινέψει. Οπότε, γιατί όχι ! Θα δούμε όποιες δούμε και θα πούμε κι εμείς μια γνώμη. 
Αναμείνατε !

ΟΙ ΣΟΦΟΙ ΤΟΥ ΘΕΆΤΡΟΥ ΑΝΗΚΟΥΝ ΣΕ ΟΛΟΥΣ

Βλέποντας τη φωτογραφία από αριστερά: Μιχαέλα Αντωνίου, Καίτη Διαμαντάκου, Κλειώ Φανουράκη, Χρυσόθεμις Σταματοπούλου-Βασιλάκου (η νυν Πρόεδρος του Τμήματος), Μηνάς Ι. Αλεξιάδης, Ίλια Λακίδου, Ιωσήφ Βιβιλάκης (Αναπλ. Πρόεδρος του Τμήματος), Ευανθία Στιβανάκη, Άννα Καρακατσούλη, Άννα Ταμπάκη (πρώτη Πρόεδρος του Τμήματος «γένους θηλυκού», 2015-2017), ο τιμώμενος Βάλτερ Πούχνερ, Λυδία Κονιόρδου, και η σύζυγός του Αριάδνη Μαλαμίτση-Πούχνερ, Καθηγήτρια της Ιατρικής.

Το περιοδικό "Τόπος Θεάτρου" πήρε την πρωτοβουλία να διοχετεύσει σε ευρύτερα στρώματα την αξία εξαιρετικών προσωπικοτήτων του θεάτρου, της θεωρίας και της πράξης, σε εκτάσεις πέρα από τα όρια των πανεπιστημιακών οριζόντων

Το περιοδικό "Τόπος Θεάτρου" πήρε την πρωτοβουλία να διοχετεύσει σε ευρύτερα στρώματα την αξία εξαιρετικών προσωπικοτήτων του θεάτρου, της θεωρίας και της πράξης, σε εκτάσεις πέρα από τα όρια των πανεπιστημιακών οριζόντων.

Οι σοφοί του θεάτρου ανήκουν στο σύνολο και όχι σε χώρους συντεχνιακούς. Κάθε ελεύθερος νους έχει καθήκον και δικαίωμα στην τιμή προς τους εκλεκτούς της γνώσης και της τέχνης. Ο θεατρικός μας πολιτισμός και οι λειτουργοί του είναι προϊόντα της παράδοσης, του λαού και της χώρας

Αύριο και μεθαύριο (Δευτέρα 26 & Τρίτη 27 Ιουνίου ) στο θέατρο "Αγγέλων Βήμα" στις 9 μ.μ. πανεπιστημιακοί καθηγητές και ειδικοί μιλούν για τον Νικόλαο Λάσκαρη απευθυνόμενοι όχι μόνο σε κοινό με αποκλειστικά ενδιαφέροντα αλλά σε καθέναν που ενδιαφέρεται να μάθει για το βίο και την προσωπικότητα ανθρώπων που σημάδεψαν και πλούτισαν τα 200 χρόνια του νεοελληνικού θεάτρου.

Ξεκινήσαμε με τον Λάσκαρη αλλά θα ακολουθήσουν κι άλλοι σπουδαίοι και σημαντικοί, του παρελθόντος και του παρόντος με την πάγια ιδεολογία να τους μεταφέρουμε σε όρια όσο το δυνατό ευρύτερα. Ευχαριστούμε τους οξυδερκείς καθηγητές και ειδικούς που κατανοούν την ανάγκη της διάδοσης την γνώσης και συμμερίζονται την προσπάθεια μας.

.

      

Η βραδιά του Βάλτερ

Απόψε 22 Νοεμβρίου 2018 είναι μια γιορτή για το θέατρο.                                                                  

Το Πανεπιστήμιο τιμά
τον σπουδαίο δάσκαλο Βάλτερ Πούχνερ
ανακηρύσσοντας τον επίτιμο Καθηγητή του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών.

Συγχαρητήρια στον άξιο καθηγητή.

Συγχαρητήρια και στο Πανεπιστήμιο
που επιδεικνύει στους νεότερους δασκάλους ένα
φωτεινό παράδειγμα ήθους, μέτρου, αφοσίωσης και σεμνότητας.

Η τιμητική διάκριση στον Πούχνερ περιέχει, για
αυτόν που έχει ασχοληθεί με το έργο του και ευρύτερες σημασίες για τις κατευθύνσεις της θεατρικής επιστήμης.

Πρόγραμμα Διήμερων Εκδηλώσεων Λάσκαρη

Πρόγραμμα διήμερων εκδηλώσεων

για τα 150 χρόνια του Νικόλαου Λάσκαρη
την Δευτέρα 26 & Τρίτη 27 Νοεμβρίου 2018 στις 9 μ.μ. 
στο θέατρο «Αγγέλων Βήμα»

    

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             
Είσοδος ελεύθερη                                                                        
Διοργάνωση του περιοδικού                                                              «Τ ό π ο ς Θ ε ά τ ρ ο υ»


Δευτέρα 26 Νοεμβρίου, ώρα 9.15

Χρυσόθεμη Σταματοπούλου - Βασιλάκου : Χαιρετισμός στην εκδήλωση εκ μέρους του τμήματος θεατρικών σπουδών του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου                            
Γιάννης Παπάζογλου : Χαιρετισμός εκ μέρους της Ε.Ε.Θ.Σ            
Άννα Ταμπάκη : «Νικόλαος Λάσκαρης, πολυπράγμων θεατράνθρωπος και πρωτοπόρος ιστορικός του νεοελληνικού θεάτρου»                                                                                Κυριακή Πετράκου : «Οι κωμωδίες του Λάσκαρη»

Παράσταση της κωμωδίας του Νικόλαου Λάσκαρη «Η Παληόγλωσσα» . Παίζουν οι ηθοποιοί: Ειρήνη Κατσαρού, Κυριάκος Ψαρράκος, Βικτώρια Ταγαρά, Δήμητρα Διαμαντοπούλου. Σκηνοθετική επιμέλεια: Γιώργου Χατζηδάκη. Κοστούμια : Μάγκυς Μοντζολή. Βοηθός σκηνοθέτη: Λήδα Σαμουηλίδου

Άννα Μαυρολέων : «Η ιστορία του θεάτρου στα κλειδωμένα αρχεία του θεατρικού Μουσείου»
Αλεξία Αλτουβά: Συμβολή του Λάσκαρη στην ανάδειξη του έργου των Ελλήνων ηθοποιών της γενιάς του.                              
Λέανδρος Πολενάκης : «Θέατρο και τα ιστορικά περιστατικά του τέλους του 19ου αιώνα


Τρίτη 27 Νοεμβρίου, ώρα 9.15

Κωνστάντζα Γεωργακάκη : «Ο Νικόλαος Λάσκαρης και η ντεκολτέ μούσα του» 
Κατερίνα Καρρά : Προβλήματα ιστοριογραφίας νεοελληνικού θεάτρου. Η περίπτωση του Ν. Λάσκαρη. 
Γιώργος Χατζηδάκης : Ιστορία του ελληνικού θεάτρου : Συνειδητοποίησης της συνέχειας και συντελεστής αυτογνωσίας

Παράσταση της κωμωδίας του Νικόλαου Λάσκαρη «Η Παληόγλωσσα»


Λέανδρος Πολενάκης : Ο Κάφκα μπροστά στο Νόμο                    
Σάββας Στρούμπος : Η utopia negativa του Φραντς Κάφκα

Για τα 150 χρόνια του Νικόλαου Λάσκαρη

Δευτέρα και Τρίτη 26 και 27 Νοεμβρίου στις 9 μμ στο θέατρο «Αγγέλων Βήμα» ένα διήμερο αφιερωμένο στα 150 χρόνια από την

γέννηση του Νικόλαου Λάσκαρη, του πατέρα της Ιστορίας του Νεοελληνικού Θεάτρου και θεμελιωτή της θεατρικής επιστήμης. Διοργάνωση του περιοδικού «Τόπος Θεάτρου», που παράλληλα παρουσιάζει και το καινούργιο πολλαπλό του τεύχος. Συμμετέχουν με ομιλίες τους πολλοί καθηγητές θεατρικών σπουδών του Πανεπιστημίου, κριτικοί, συγγραφείς και πολλοί άνθρωποι του θεάτρου. Ως επιδόρπιο θα παρουσιαστή και η μονόπρακτη κωμωδία του Λάσκαρη «Η Παληόγλωσσα»

Δήμητρα Διαμαντοπούλου, Κυριάκος Ψαρράκος, Βικτώρια Ταγαρά και Ειρήνη  Κατσαρού σε μια σκηνή από την κωμωδία του Λάσκαρη "Παληόγλωσσα".  Φωτογραφία Μαρίας Ζαχαρογιάννη  

Συνεπαρμένοι από τα  παρόντα, απομακρυνόμαστε ασυναίσθητα από το παρελθόν του θεάτρου μας, ένα παρελθόν στο οποίο χρωστάμε την σημερινή μας εξέλιξη, σημαντική  από πολλές απόψεις, με όσες αφοριστικές επικρίσεις κι αν συχνά πυκνά την στολίζουμε. Στην περίπτωση του Νικόλαου Λάσκαρη ωστόσο, όλα, θετικά και αρνητικά της εποχής μας παίρνουν διαφορετικές διαστάσεις. Άνθρωποι και έργα, εξελίξεις, ακμές και παρακμές, μοντερνισμοί και μεταμοντερνισμοί, θεωρίες και πράξεις σε σύγκριση  με την πραγματική και την συμβολική παρουσία εκείνου στην αφετηρία της θεατρικής μας πορείας αποκτούν άλλες σημασίες και διαφορετικές διαστάσεις. Το ελληνικό θέατρο συνέρχεται το 1818 από την κωματώδη κατάσταση τεσσάρων αιώνων  κι αυτό είναι ένα γεγονός που απέχει μόνο 50 χρόνια απ’ τη γέννηση του Λάσκαρη. Η τακτική θεατρική ζωή, παραστάσεις σε συνεχή ακολουθία,  απέχει μόνο οκτώ χρόνια. Όταν ο Λάσκαρης δηλαδή ενηλικιώνεται όλη η γενιά των σκαπανέων βρίσκεται γύρω του και οι εντυπώσεις των προδρομικών παραστάσεων αντηχούν ευδιάκριτα στο περιβάλλον του. Τι μοναδική συγκυρία για έναν ιστορικό να βρίσκεται τόσο κοντά στις πηγές και να  και να αντλεί τις μαρτυρίες από  αυτούς που παρήγαγαν την ιστορία και πρωταγωνίστησαν στα μυθοποιημένα περιστατικά !  Όλα αυτά όχι μόνο τον ενέπνευσαν αλλά τον συνεπήραν και τον γοήτευσαν. Μελετώντας την περίπτωση του Λάσκαρη αγγίζουμε το βαθύτερο συναισθηματικό κίνητρο του ερευνητή, την μέθη της ανακάλυψης και την αγωνία της καταγραφής, της διατήρησης και του συμπεράσματος. Το υπαρξιακό σύμπτωμα της αναζήτησης, της εξερεύνησης, της σύνδεσης των δεδομένων, των εποχών, της ιστορίας. Γνωρίζουμε επιστημονικές ευσυνειδησίες των μεταγενέστερων, τις φιλολογικές επιμονές και λεπτομερειακές αναδιφήσεις, στην περίπτωση του Λάσκαρη ωστόσο διακρίνουμε και το κρυμμένο πρωτοκύτταρο της προσδοκίας και της συγκίνησης του ιστορικού.

Το σπουδαίο δεν είναι που διακρίνουμε εν σπέρματι την πρωταρχική μορφή της θεατρικής επιστήμης, με τα άλλα έργα που συνοδεύουν την  ιστορία του, είναι πως η προσωπικότητα του Λάσκαρη είναι πλουτισμένη και με την πρακτική εμπειρία κι απ’ αυτήν ξεκινάει το ενδιαφέρον του για την ιστορία και τις άλλες θεωρητικές της πλευρές. Ξεκινάει από μεταφράσεις θεατρικών έργων, συγγράφει δικά του ψαύοντας έτσι τα δομικά μυστικά της θεατρικής πράξης. Με το πλημμυρικό δραματουργικό του έργο αναδεικνύεται σαν ο πολυγραφότερος θεατρικός συγγραφέας με όλο το μεταφραστικό και το  παντοειδές συγγραφικό του να έχει γνωρίσει πάντα την σκηνική του δικαίωση. Αυτά αναδεικνύουν τον Νικόλαο Λάσκαρη μοναδικό στην ιστορία του θεάτρου μας και το αφιέρωμα του περιοδικού μας στην επέτειο των 150 χρόνων  από την γέννηση του, ηθικό χρέος μέγα εκ μέρους όλης της θεατρική κοινότητας. Το ενδιαφέρον για την επέτειο και πιο ειδικά για τη ζωή και το έργο του θεατρικού μας προγόνου αποτελεί δείγμα ακριβές και αλάθητο για την ουσιαστική συνείδηση και γνώση της θεατρικής μας ταυτότητας κοντολογίς στο σεβασμό στο θεατρικό μας παρελθόν δηλαδή ακριβολογώντας τις ρίζες του καθενός μας,  είτε δάσκαλος του θεάτρου είναι , είτε μαθητής και λειτουργός του,  είτε ένας απλός πιστός του.

Γ. Χ.

Στρουθοκαμηλισμοί και υποκρισίες

Μπράϊονι Λέιβερι : Frozen                                                                                                                            Από μηχανής Θέατρο

Η συγνώμη νικάει το κακό. Η φράση μοιάζει με τίτλο άρθρου σε χριστιανικό περιοδικό αλλά αποτελεί το ηθικό δίδαγμα του σκληρού θεατρικού πονήματος της Μπράϊονι Λέιβερι που είδαμε στο Από Μηχανής θέατρο. Βιαστής και δολοφόνος μικρών κοριτσιών ο κεντρικός ήρωας, καταδικασμένος ισόβια ανανήπτει βαθμιαία και καταλήγει να κρεμαστεί στο κελί του όταν η μητέρα ενός απ’ τα θύματα του τον επισκέπτεται και τον συγχωρεί. Ένα δεύτερο συμπέρασμα λιγότερο χριστιανικό αλλά με επιστημονικό μανδύα είναι πως τα κακοποιημένα και βιασμένα παιδιά λόγω μιας εγκεφαλικής μεταβολής που τους συμβαίνει εξ αιτίας του βίαιου συμβάντος, μετατρέπονται κι αυτά σε κακούς και έχουν τις απαραίτητες βλάβες ώστε να γίνουν κατά συρροήν εγκληματίες με προτίμηση στους βιασμούς. Το επιστημονικό συμπέρασμα είναι πως τα δυο ημισφαίρια του εγκεφάλου μετά την τραυματική εμπειρία της κακοποίησης διίστανται και δεν διατηρούν επαφή, απονεκρώνεται το συναίσθημα και κατά κάποιο τρόπο «παγώνει», εξ αυτού και η έκφραση δολοφονία «εν ψυχρώ». Παράλληλη επιστημονική διαπίστωση πως την ίδια εικόνα, αφίστασης των δυο εγκεφαλικών λοβών παρουσιάζει και ο εγκέφαλος των εγκληματιών της σχετικής συνομοταξίας. Άρα, το βιασμένο και κακοποιημένο παιδί είναι εν δυνάμει ένας σίριαλ κίλερ με τον εγκέφαλο του στην κατάψυξη.

Όμως η καλοκάγαθη κυρία Μπράϊονι, η συγγραφέας, προτείνει την συγχώρεση ως μέσο αναθέρμανσης του παγωμένου μυαλού το οποίο όχι μόνο αποκαθιστά την επικοινωνία των δύο ημισφαιρίων και επαναφέρει το συναίσθημα αλλά οδηγεί εν τέλει τον αυτουργό του κακού στη συναίσθηση και αναπόφευκτα στην αυτοτιμωρία, ήτοι στον αυτοχειριασμό. Ωστόσο, για να φθάσουμε σ΄ αυτό το θρίαμβο του καλού επί του κακού, περνάμε από μια σειρά δραματουργικές φιοριτούρες, όπου η ψυχολόγος ερευνήτρια είναι κι αυτή βιασμένο παιδί και γι αυτό ειδικεύθηκε στο θέμα, ασφαλώς δε και ο κατάδικος βιάστηκε από τον πατέρα  του. Τέλεια. Αλλά αγαπητέ μου αναγνώστη με τα μυριάδες σενάρια, σήριαλ και θεατρικά που περιστρέφονται γύρω από υποθέσεις βιασμένων παιδιών τόσο που ο θεατής όλων αυτών καταλήγει να υποπτεύεται πως οι μισοί πατεράδες βιάζουν τα παιδιά τους. Εκτός απ’ όλα αυτά το συγκεκριμένο έργο ανέβηκε τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας πέντε έξη φορές τουλάχιστον, συγκινώντας,  πέραν των άλλων και τον μετρ του είδους Κοκκινόπουλο, κάτι σαν Έλληνας τηλεοπτικός Χίτσκοκ ας πούμε, απόδειξη πως το θέμα κάπως περίεργα επενεργεί στο δημόσιο αίσθημα.                                                                                                                                                                   

Με μια σφαιρικότερη  και ολίγον διεισδυτικότερη  ψαύση του προβλήματος της ανθρώπινης θηριωδίας, ξεφεύγοντας από τα αστικές αντιλήψεις περί του κακού και του καλού, πλάνες και στρουθοκαμηλισμοί του δήθεν πολιτισμένου και εξανθρωπισμένου κόσμου, θα δούμε το εργάκι, το βραβευμένο κι όλας από ένα υποκριτικό σύστημα, ως αφελές και σαχλομελό «του κερατά»,  που τάχα πάει να μας σοκάρει, όταν οι κτηνώδεις βιασμοί, ακρωτηριασμοί, μαζικές δολοφονίες, γενοκτονίες και αφανισμοί ολόκληρων λαών συμβαίνουν κάθε μέρα κάθε ώρα σε πολλά σημεία του πλανήτη. Και μπορούμε αν θέλουμε να σταματήσουμε ως εδώ το ξεφλούδισμα της κρούστας, αν όμως θέλουμε να πάμε και στο παρακάτω στρώμα του καλύμματος θα δούμε, καλέ μου και εφησυχασμένε αναγνώστη και θεατή της κυρίας Λέϊβερι,  πως ο κόσμος που αντιπροσωπεύει η  συγγραφέας, μαζί και το βραβείο που μας μοστράρει, είναι οι πραγματικοί κατά συρροήν φονιάδες και βιαστές. Ας γυρίσουμε τώρα στους καλλιτέχνες. 

                                                                                                                                                                  

Ο Σωτήρης Χατζάκης, σκηνοθέτης και ερμηνευτής του σκοτεινού και «παγωμένου» ήρωα, κορύφωσε ως το απόλυτο την ρεαλιστική τεχνοτροπία, υπερτονίζοντας των ψυχοπαθή ήρωα με υποκριτικές λεπτομέρειες, αναλυτικής και σχολαστικής αναζήτησης. Δούλεψε με ακριβολογική λεπτομέρεια τις αντιδράσεις και τις μεταλλαγές του χαρακτήρα φτάνοντας κάποτε στην υπερβολή, αν και πολλές φορές σε περιπτώσεις τέτοιων περιστατικών η πραγματικότητα ξεπερνάει κι αυτό που φαίνεται ως γραφικό. Οι δυο κυρίες της διανομής με εντυπωσίασαν έντονα.  

Την Έφη Μουρίκη έχω πολύ καιρό να την δω στη σκηνή και ευτύχισα που είχα την ευκαιρία να επιβεβαιώσω αυτό που πάντα πίστευα για κείνην. Μια ηθοποιός με γοητευτική παρουσία, άψογη τεχνική υποστηριγμένη από μια ιδιαίτερη φωνή και το κυριότερο πειστική και αληθινή. Στον ρόλο της μητέρας είχε μια συγκινητική ειλικρίνεια. Η Δέσπονα Κούρτη σχεδιάζει ρεαλιστικά όλα τα επίπεδα του δισυπόστατου ρόλου της, το διαταραγμένο από την «παγωμένη» οδυνηρή εμπειρία της και την ψύχραιμη επιστήμονα που με ελεγχόμενο και αυτοκυριαρχημένο τρόπο αναλύει  την περίπτωση των κακοποιήσεων που αποτελεί και προσωπικό της βίωμα. Και οι δυο ηθοποιοί, με τον Χατζάκη τρεις θεωρώ πως ήταν οι ιδανικότερες επιλογές για τους συγκεκριμένους ρόλους και στις τρεις εκδοχές που έτυχε να δω παραστάσεις του ίδιου έργου. Τα κοστούμια της Έρσης Δρίνη καλαίσθητα και εναρμονισμένα με τους ρόλους και τα σκηνικά της ίδιας δυσάρμονες επιφάνειες και γραμμές υπαινιγμός στον διαταραγμένο κόσμο μας.

Γιώργος Χατζηδάκης

Ευλογημένες υποκριτικές ικανότητες

Ευγένιου Ο’ Νήλ : Φεγγάρι για καταραμένους

Θέατρο Πορεία – Ομάδα Zero Grafity

Έργο μικρής δραματικής αξίας, άτονο και αδρανές, μάταια αγωνίζεται η πέννα του συγγραφέα να ανασηκώσει εντάσεις και αισθήματα από μια ιστορία που κυριολεκτικά σέρνεται. Τα πάθη μόλις που διαφαίνονται στις φωλιές τους και μόλις που κατορθώνουν να ξεμυτίσουν πολύ περισσότερο να ανορθωθούν και να ξεσπάσουν. Η πλοκή μοιάζει σαν ένα σχεδίασμα που σημειώνεται προσωρινά μέχρι ο συγγραφέας να δεηθεί να το σκαλίσει βαθύτερα. Ως εκ τούτου η εποχή και τα χαρακτηριστικά της, τα ήθη του καιρού που το έργο διαδραματίζεται, οι άνθρωποι, τα πάθη που τους κινούν και τους κάνουν να συγκρούονται, να έλκονται και να απωθούνται είναι αχνά και άτεχνα σχεδιασμένα, δεν πείθουν. 
 Αλλά γιατί να επαναλαμβάνομαι αγαπητέ μου αναγνώστη αφού πριν από είκοσι χρόνια ακριβώς, στην κριτική μου για το ίδιο έργο που είχε ανεβάσει ο Αντώνης Αντύπας στο «Απλό Θέατρο» είχα γράψει ακριβώς τα ίδια με άλλα λόγια : («Ραδιοτηλεόραση» 24 – 30 Ιανουαρίου 1998) «… έχουμε δει στο θέατρο και στον κινηματογράφο άπειρα ρουστίκ δράματα της φάρμας, τύπου «κάντρι» με ποικίλες υποθέσεις, συγκρούσεις και χαρακτήρες.. Τα θεατροποιημένα του Στάινμπεκ, τα από γεννησιμιού τους θεατρικά του Κάλντγουελ, του Μόργκαν, του Σάρογιαν, του Φόκνερ ως τα νεώτερα του Σέπαρντ και φυσικά τα πολλά τα αμέτρητα σχετικά σενάρια του σινεμά, κανένα νομίζω απ’ όλα αυτά δεν είναι τόσο ασήμαντο δραματικά και φτηνό και ανούσιο όσο το «Φεγγάρι για τους καταραμένους» του Ο Νιλ που είδαμε στο «Απλό θέατρο». Ένα διογκωμένο επεισόδιο, καλό ίσως για να χωρέσει μέσα σε μια ευρύτερη υπόθεση ενός έργου, περιπτωσιακοί χαρακτήρες κατάλληλοι για παραγέμισμα και φόντο, αυτό είναι το έργο που μας απασχολεί εδώ. Μια κοπέλα δύστροπη και επιθετική, που καλλιεργεί την εντύπωση της εύκολης ενώ είναι το αντίθετο, ζει με τον μέθυσο και επίσης καβγατζή πατέρα της σ’ ένα νοικιασμένο αγρόκτημα. Ιδιοκτήτης είναι ένας, επίσης μέθυσος που έχει ζήσει στο Σικάγο, νοσταλγεί τα μπαρ και τις κοινές γυναίκες και σχεδιάζει να επιστρέψει εκεί. Πατέρας και κόρη καταστρώνουν το δικό τους σχέδιο. Να μεθύσουν τον ιδιοκτήτη, να το παρασύρει εκείνη στο κρεβάτι και με την απειλή σκανδάλου να εκβιάσουν έναν γάμο. (…) Γίνεται το «στήσιμο» και έρχεται τελικά το θήραμα αλλά η συνάντηση μετατρέπεται σε εξομολογητική. Ο μεθυσμένος ιδιοκτήτης μιλάει για τα δυστυχισμένα παιδικά του χρόνια, αποκαλύπτει την τρυφερή του ψυχή και τα αγνά αισθήματα που του ξύπνησε η κοπέλα και «σουρωμένος» πάντα της αποκαλύπτει πως έχει καταλάβει το παιχνίδι της.

Ποιο είναι το παιχνίδι; Πως αυτή κάνει την τάχα ξεβγαλμένη ενώ στην πραγματικότητα δεν έχει πάει με κανέναν απ’ τους άνδρες που η ίδια και ο πατέρας της διαδίδουν. Στη συνέχεια τον παίρνει ο ύπνος στην αγκαλιά της κοπέλας. Αυτή μένει εκεί στη βεράντα ακίνητη όλη τη νύχτα για να μην τον ξυπνήσει. Το πρωί καταφθάνει και ο πατέρας που δεν πήρε μέρος στο σχέδιο γιατί τον είχε πάρει ο ύπνος στην αποθήκη, μεθυσμένος καθώς ήταν. Ο ιδιοκτήτης τους καθησυχάζει λέγοντας τους πως δεν θα πουλήσει το κτήμα στο γείτονα, τους αποχαιρετάει και φεύγει για την πόλη. Ακόμα και αν το έργο απευθυνόταν σε κοινό άλλης εποχής απολύτως στερημένο, οι θεατές θα το έβρισκαν τραβηγμένο, οπωσδήποτε αδιάφορο και βαρέως πληκτικό. Πόσο μάλλον που ο εγκέφαλος του σημερινού θεατή έχει κατακλυσθεί από υποθέσεις πολύ πιο καλοστεκούμενες, πολύπλοκες, ήρωες με ψυχολογίες σύνθετες, ψαγμένες, και αιτιολογημένες και σχέσεις και αντιδράσεις αναλυμένες σ’ όλες τις εκδοχές τους…»

Επανέρχομαι στην πρόσφατη εμπειρία μου απ’ το ίδιο έργο. Τα αυτά και χειρότερα. Η τωρινή μετάφραση του Θοδωρή Τσαπακίδη αφυδάτωσε θεατρικά ακόμα πιο πολύ το κείμενο του Ο Νήλ και κυριολεκτικά το στέγνωσε εκσυγχρονίζοντας το μόνο όσον αφορά εκφράσεις αγοραίες. Η σκηνοθεσία της Μαριλίτας Λαμπροπούλου δεν ασχολήθηκε να δημιουργήσει μια περιβάλλουσα ατμόσφαιρα φάρμας, αγνόησε τις αδυναμίες του έργου, τις ασύμμετρες και αψυχολόγητες διάρκειες και νομίζοντας πως τις εξουδετερώνει πρόσθεσε διαρκείς και αναίτιες μετακινήσεις βαρελιών, συχνά βρεξίματα πλυσίματα στην ποτίστρα των ζώων και άλλα άσκοπα δηλωτικά της αμηχανίας της. Η σκηνοθετική αδυναμία ωστόσο φάνηκε πιο πολύ στο δεύτερο μισό του έργου, στη προβληματική σκηνή του φεγγαρόφωτου, σκηνή τόσο στατική, φλύαρη, ανενεργή, που απαιτεί ανατροπές στο στήσιμο και στην εν γένει διεξαγωγή της για να γλυτώσει τον θεατή από τρία τέταρτα καθήλωσης. Ακατανόητες επίσης παραμένουν οι δυο σκηνές με τα γουρούνια, η πρώτη με το σφάξιμο και η δεύτερη με την λαμέ φούστα. Πίεσα τον νου μου και επιστράτευσα όλους τους αποσημειωτικούς κώδικές και ομολογώ πως πουθενά δεν κατέληξα.

Δυο πολύ καλοί ηθοποιοί, ερμηνευτές της πρώτης σειράς, κυρίως αυτοί, η Ιωάννα Παππά και ο Γιάννης Νταλιάνης σηκώνουν το βάρος μιας δίωρης παράστασης ισοφαρίζοντας τις εγγενείς αδυναμίες του έργου, μια μάλλον φάλτσα μετάφραση και μια σκηνοθεσία που ζητούσε απεγνωσμένα να υπάρξει με περιττά και ακατανόητα ευρήματα. Οι ηθοποιοί! Αυτοί έβαλαν την ευλογημένη υποκριτική τους ικανότητα, τον εκφραστικό τους πλούτο, την κίνηση και τους ρυθμούς και σήκωσαν ένα έργο αναμφισβήτητα ξεπερασμένο και αδύνατο με ένα τίτλο που ομολογεί την απογοήτευση του συγγραφέα να βρει και ο ίδιος κάποια, οποιαδήποτε δραματική αξία, σημασία η έννοια στο δημιούργημα του. Τι θέλει να πει ο τίτλος «Φεγγάρι για καταραμένους»; 
Επιστρέφω στους ηθοποιούς. Χωρίς την Ιωάννα Παππά , τον Γιάννη Νταλιάνη και τον Γιώργο Τριανταφυλλίδη ούτε έργο θα υπήρχε ούτε παράσταση. Το σκηνικό και τα κοστούμια της Νίκης Ψυχογιού δεν επιδέχονται σχόλια. Ιδίως του ιππέα (!). Δεν πρέπει να παραλείψουμε την συμμετοχή δυο ακόμα ηθοποιών του Γιάννη Κοτίδη και Νίκου Γκελαμέρη που ο συγγραφέας δεν τους έδωσε το περιθώριο να δείξουν τι αξίζουν, δίνει όμως σε εμάς την δυνατότητα να εμπεδώσουμε την ανεπάρκεια του έργου. Σε ποιο άλλο έργο ποιος ένας συγγραφέας γράφει δυο ρόλους που ο ένας εμφανίζεται μισό λεπτό στην αρχή και μετά εξαφανίζεται και ο άλλος τρία μόνο λεπτά στο πρώτο μέρος του έργου;

Γιώργος Χατζηδάκης