Σάββατο 30 Δεκεμβρίου 2017

Η ηθοποιός δίνει διαστάσεις, βάθος και έννοιες


Θέατρο Vault

Σίμου Παπαναστασόπουλου:
Νικολέτα Νομικού - Συγγρού - Ο Ανδρέας μου


Οι Εθνικοί Ευεργέτες

Η Ελλάδα είναι η χώρα που έχει να επιδείξει τους περισσότερους εθνικούς ευεργέτες απ’ όλες τις χώρες της  Ευρώπης. Πολλά κοινωφελή ιδρύματα, κτίρια, θεσμοί και Οργανισμοί χρωστάνε την ύπαρξη τους στην ιδιωτική πρωτοβουλία, την χρηματοδότηση εν όλω η εν μέρει, την οργάνωση και τη λειτουργία τους. Συμπατριώτες μας από διάφορες περιοχές της χώρας που πλούτισαν με το εμπόριο, Έλληνες μεγιστάνες της Αιγύπτου, της Κωνσταντινούπολης, της Ρουμανίας, της Ρωσίας, της Ευρώπης, της Αφρικής και της Αμερικής, πλοιοκτήτες των πέντε θαλασσών, απόδημοι ως επί τω πλείστον, που αναζήτησαν καλύτερη ζωή, που είχαν την τύχη και την ικανότητα και πλούτισαν και πετυχαίνοντας στρέψανε το βλέμμα στην πατρίδα που είχε πάντα πολλές ανάγκες και που δεν κατάφερνε να τις καλύψει από μόνη της. Οι εθνικοί ευεργέτες κρατάνε ένα μεγάλο κεφάλαιο στην ιστορία της κοινωνικής και πολιτιστικής εξέλιξης του τόπου.  Απ΄αυτή την άποψη η επιλογή του Ανδρέα Συγγρού να αποτελέσει ένα απ' τα θέματα αυτής της ευφυούς ενότητας του θεάτρου Vault, όπου μανάδες ξεχωριστών Ελλήνων μιλάνε για τους γιούς τους, είναι εξαιρετικά πετυχημένη. Στο συγκεκριμένο έργο η Νικολέτα Συγγρού, το γένος Νομικού από τη Χίο, εξιστορεί τον τρικυμιώδη βίο της πατρικής της οικογένειας, τις περιπέτειες του γάμου της, τις μετακινήσεις της, περιγράφει τη συζυγική της ζωή, τις αλλεπάλληλες εξελίξεις των δυο γιών που απέκτησε και τέλος επικεντρώνεται στον ένα απ’ τους δυο, σ’ αυτόν που αποτελεί το θέμα του έργου, τον Ανδρέα Συγγρό.



Πολύπτυχη υποκριτική

Είναι απολαυστικό και αποκαλυπτικό συνάμα να παρακολουθείς μια πολύπτυχη υποκριτική να ξετυλίγεται μπροστά σου καθώς η ηθοποιός, μόνη πάνω στη σκηνή, επιδίδεται στην δραματοποίηση μιας αφήγησης, μιας βιογραφικής εξιστόρησης, που διέρχεται μεν μέσα από φρικώδη κοσμοϊστορικά γεγονότα, όπως η σφαγή της Χίου, και που διαπραγματεύεται μια πολύπτυχη ζωή, δεινά και χαρές, μεταβολές, ανατροπές και οδύνες αλλά η δραματουργική αξιοποίηση υπολείπεται. Κι εδώ το λιμπρέτο μοιραία παραδίδεται στην ευθύνη της ηθοποιού.  Η δραματουργία προϋποθέτει δράσεις, σκηνές, συγκρούσεις, μεταβολές και μεταπτώσεις, εναλλαγές. Ο αφηγηματικός μονόλογος - που σαν είδος ευδοκιμεί τα τελευταία χρόνια στο θέατρο μας – γράφεται  βέβαια με την συναίσθηση των ερμηνευτικών αναγκών, αλλά είναι οι συγγραφείς είναι υποχρεωμένοι να ρίχνουν το βάρος τους σε άλλους τομείς, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για βιογραφίες η σχολαστική εξακρίβωση των πηγών απορροφά μεγάλο μέρος του ενδιαφέροντος του συγγραφέα και η δραματουργική αναγκαιότητα αναπόφευκτα παραμελείται. Προκύπτει συνεπώς ένα σεναριακό σχεδίασμα δραματοποιημένου ντοκιμαντέρ.  Έτσι όλο το βάρος πέφτει στη «γενναιότητα» της ηθοποιού, στις υποκριτικές της δυνατότητες, στην ευρηματικότητα και στα σκηνικά σοφίσματα που είναι υποχρεωμένη να επινοήσει. Ας γίνω ωστόσο συγκεκριμένος.


Πολλά τα προσφερόμενα στοιχεία


Το κριτικό τούτο σημείωμα έχει να κάνει με το έργο και την παράσταση που παρουσιάζεται στο θέατρο Vault, έργο που διαπραγματεύεται, όπως σημειώθηκε το βίο και τα γενεαλογικά του Ανδρέα Συγγρού, γνωστού στους νεότερους ως εθνικός ευεργέτης, δημιουργός πολλών και διαφόρων ιδρυμάτων και κοινωφελών κτισμάτων. Πολυπράγμων επιχειρηματίας, έμπορος και χρηματιστής ο Συγγρός με συμμετοχές σε πολλών ειδών  δοσοληψίες, αμφιλεγόμενης καθαρότητας και ηθικής, επικρίθηκε και κατηγορήθηκε και αυτό το στοιχείο αποτελεί από μόνο του πρόσφορη δυνατότητα δραματοποίησης. Δεν αξιοποιήθηκε ωστόσο αλλά πέρασε ως αναφορά μέσα στα άλλα. Μήπως και τα όσα ξετυλίγει η μητέρα πολλά απ' αυτά δεν είναι το καθένα από μόνο του εξαιρετικές ευκαιρίες να απομονωθεί και να  εξαρθεί δραματουργικά; Επί του προκειμένου, το αφήγημα αυτό, του βίου και της εξέλιξης του γνωστού οικονομικού παράγοντα των χρόνων της βασιλείας του Γεωργίου του Α΄, που ξεκινάει, όπως σημειώσαμε από την αυτοβιογραφία της μητέρας του Νικολέτας Συγγρού το γένος Νομικού περιέχει πάμπολλα προσφερόμενα στοιχεία ενδιαφέροντα αλλά από δραματουργική άποψη αναξιοποίητα και ισοπεδωτικά. 


Δραματουργικές αδυναμίες

Κι εδώ νομίζω πως βρίσκεται η δυσκολία του συγγραφέα Σίμου Παπαναστασόπουλου και η αδυναμία του κειμένου ως προοριζόμενο να παρασταθεί. Υπάρχει στο γραπτό μια πληθώρα πληροφοριών, στοιχείων, και γεγονότων που πλουτίζουν την μορφωτική του αξία αδικούν όμως εκ των πραγμάτων τη θεατρικότητα και πιο πολύ το κεντράρισμα ενός πάσχοντος προσώπου. Μάλλον αυτό που λείπει είναι το αποκορύφωμα. Το όλον περιλαμβάνει πολλά, δυνατά ιστορικά και δραματικά βιογραφικά δεν επικεντρώνεται όμως σε κάποιο ώστε να  κλιμακωθεί προς αυτό το πάθος της ηρωίδας. Είναι καλογραμμένο, γλαφυρό, πλούσιο σε εκφράσεις και διατυπώσεις, με γλώσσα ρέουσα, απ τη φύση του όμως δεν είναι θεατρικό. Και σ’ αυτή την αδυναμία του έργου έρχεται σωτήρια η ερμηνεύτρια να καλύψει και να γεμίσει με υποκριτικά την δραματουργική αδυναμία του κειμένου.


Στοιχεία ασύμβατα

Η Ιωάννα Γκαβάκου έπαιξε με γνήσιο συναίσθημα και συμμετοχή απόλυτη, με μια τόση και τέτοια ποικιλία τεχνικών ευρημάτων που ο θεατής μόνο στο τέλος αισθάνεται τις αδυναμίες του κειμένου. Σ’ όλη τη διάρκεια του έργου η ηθοποιός σε κρατάει δέσμιο του υποκριτικού της μαγνητισμού, συμπάσχεις και συμμετέχεις, ακολουθείς την πολύπτυχη περιπέτεια της, συνεπαίρνεσαι από το παραμύθι της ζωής της που έστω και εξωραϊσμένο σε κερδίζει επειδή η ηθοποιός δίνει διαστάσεις, βάθος, γεμίσματα, έννοιες και σημασίες κι έτσι το αδρανές κείμενο παίρνει σχήμα και ο χαρακτήρας της ηρωίδας αποκτάει ζωή  και πάθη.  Όσο η Γκαβάκου βρίσκεται στη σκηνή το θέμα διατηρείται, η έντονη παρουσία της και η υποκριτική της ικανότητα υποστηρίζουν και διατηρούν το σκηνικό εγχείρημα. Αλλά με την μετάβαση του δραματικού προσχήματος, από το πέρασμα της φιλτραρισμένης εικόνας, από το παραμύθι που αφηγείται η μάνα για τον γιό της, από το υποκειμενικό, προκατειλημμένο βλέμμα  στην εμφάνιση του ίδιου τον Ανδρέα Συγγρού ο θεατής σκοντάφτει. Του αφαιρείται το διαθλαστικό πρίσμα και είναι σαν όλο το προηγούμενο να ακυρώνεται, σαν να διαλύεται ο μύθος. Πολύ περισσότερο που αναγκάζεται από την θεατρική  σύμβαση να περάσει στην κινηματογραφική, απ' τον μύθο σε μια άλλη κατάσταση που διεκδικεί το στοιχείο του αυθεντικού, αυτό είναι ένα ξενέρωμα του θεατή και επίσης αποκαλύπτει την σύγχυση του συγγραφέα που επωμίσθηκε και το ρόλο του σκηνοθέτη, να συγκεράσει δηλαδή πολλά στοιχεία ασύμβατα και αντιθετικά.


Γιώργος Χατζηδάκης

Δεν υπάρχουν σχόλια: