ΤΟΠΟΣ ΘΕΑΤΡΟΥ

Θεατρικό Οδοιπορικό

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΘΕΑΤΡΙΚΟΥ ΚΑΤΑΣΤΡΩΜΑΤΟΣ

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΘΕΑΤΡΙΚΟΥ ΚΑΤΑΣΤΡΩΜΑΤΟΣ
Περιπλάνηση στις παρυφές του θεατρικού κέντρου


Παρακολούθησα πρόσφατα παραστάσεις θεατρικών ομάδων. Μια περιήγηση στα μικρά, αυτοσχέδια θέατρα, στους τροποποιημένους και προσαρμοσμένους χώρους , στα υπόγεια και τις ταράτσες, εκεί που βρίσκουν καταφύγιο οι τολμηρές ανδρείες προσπάθειες νέων ανθρώπων που πολιορκούν το θεατρικό κατεστημένο και επιχειρούν να του μεταγγίσουν φρέσκους ζωογόνους χυμούς με τη μορφή νέων αντιλήψεων της θεατρικής πράξης. Έχω αποκομίσει πολλές εντυπώσεις από το οδοιπορικό μου και θα τις καταθέσω κατά περίπτωση στοιχειοθετώντας ένα είδος Ημερολόγιο Θεατρικού Καταστρώματος.

ΣΗΜΑ – ΣΩΜΑ
Η Αναστασία Ρεβή και η ομάδα της TLC

Τον κώδικα μας τον υπέβαλαν οι πρωτόγονοι όταν χάραξαν ανθρώπινες φιγούρες στα τοιχώματα των σπηλαίων. Από τότε το σώμα χρησιμοποιήθηκε σαν σήμα. Σύμβολο που σημαίνει. Σημαίνει η εικόνα του, σημαίνει πολλαπλά η στάση του, σημαίνει ακόμα πιο πολυσύνθετα και η μετακίνησή του μέσα στο χώρο. Σημαίνει και δέεται, σημαίνει και εξευμενίζει, σημαίνει και αφηγείται, και περιγράφει και υποβάλει. Σώματα ακίνητα σε στάσεις και σώματα κινούμενα είναι το κύριο στοιχείο ενός θαύματος που με το συντακτικό μιας παράστασης μας παρουσίασε η Αναστασία Ρεβή με την ομάδα της Theatre Lab Company που εγκαταστημένη στο Λονδίνο δικτυώνεται σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις.
Είναι γνωστή στην Αθήνα η Αναστασία Ρεβή. Είχα την ευκαιρία να την γνωρίσω το 1997 που σαν ηθοποιός μετείχε τότε, με την ίδια ομάδα, σε μια παράσταση του έργου «Παρέλαση» της Λούλας Αναγνωστάκη στο θέατρο Πολιτεία, σε σκηνοθεσία Νίκο Ντόβα. Δουλειά της ξαναείδαμε στο «Αγγέλων βήμα» πριν από λίγα χρόνια σ’ ένα έργο δικό της, το Urban Stories, (νομίζω) κείμενο με γόμωση σάτιρας και σουρεαλισμού που άλεθε τα ποικίλα φαινόμενα ήθους και ηθικής στις μειονότητες στη βρετανική πρωτεύουσα.
Οι ελληνικές εφημερίδες έχουν ασχοληθεί αρκετά συχνά, όχι μόνο με την καλλιτεχνική αξία των δραστηριοτήτων της αλλά και με την πολύπλευρη σημασία της για την χώρα μας. Για το νεοελληνικό θέατρο που μεταγγίζει στον κόσμο. Αυτά όλα τα σπουδαία ας τα αναζητήσει ο ενδιαφερόμενος στο αξιοθαύμαστο βιογραφικό της ομάδας της και ας επιστρέψουμε στην πρόσφατη παράστασή της.
Σώματα λοιπόν, περιελιγμένα και περιελισσόμενα τα νήματα και τις κλωστές μια μπεκετικής ατμόσφαιρας και πιο ειδικά του κλίματος του «Τέλους του παιχνιδιού», αυτού του εσχατολογικού κλίματος εφιάλτη, που αναμιγνυόμενο με τους ατμούς απ’ την «Ωραία Ερέντιρα» του Μαρκές παράγουν μαγεία και έκσταση παραμυθιού.
Είναι δύσκολο στις λέξεις να μεταδώσουν αυτό που συνέθεταν τα απίστευτα κοστούμια από ράκη, αυτό το χρώμα του γαριασμένου λευκού που κυριαρχούσε, αυτοί οι φωτισμοί που αναμετρούνταν με τους τόνους του σκοταδιού και του εξώκοσμου μπλε, αυτοί οι ήχοι του ηλεκτρικού οργάνου με τον μαυροντυμένο μουσικό που συνόδευαν την παράσταση σ’ όλο το μήκος της, αυτά τα κοράκια του Πόε που έκρωζαν κατά διαστήματα μα πάνω απ’ όλα οι λέξεις καταρρέουν από ανεπάρκεια όταν καλούνται να μιλήσουν για τους τρεις ηθοποιούς, αυτούς τους ιεροπράκτες που με τα σώματά τους, τα πρόσωπά τους, τις φωνές τους και την άγια ικανότητα να μεταλλάσονται από ρόλο σε ρόλο.
Το θέατρο των επινοήσεων, η καινούργια τεχνοτροπία, η ανάδειξη της σωματικής γλώσσας σε κυρίαρχη πρακτική , η γέννηση ενός έργου και μιας παράστασης μέσα από μια διαδικασία συνευρέσεων, η πολυμέθεξη , η πιο θριαμβευτική εκδοχή της ομαδικότητας, των οριζόντιων σχέσεων,παρουσιάζεται στην τελευταία δουλειά του TLC σ’ όλο του το μεγαλείο. Στην εντελέστερη μορφή του.
Για τους ηθοποιούς τι να πω; Αφού δήλωσα την αδυναμία των λέξεων και αποφεύγοντας την ευτέλεια των επιθέτων μόνο να τους σκεφτώ μπορώ και ανακαλώντας το θαυμασμό που με πλημμύριζε όταν τους έβλεπα μπορώ να τους στείλω έναν χαιρετισμό χαιρετώντας στα ονόματά τους την τέχνη, την αληθινή τέχνη, την τέχνη που κερδίζεται με μόχθο και την υψηλή ποιότητα του θεάτρου, αυτής της πανάρχαιης θρησκείας που δεν απαιτεί από μας τίποτα απ’ τα πολλά που μας υποχρεώνουν οι άλλες θρησκείες παρά μόνο να την λειτουργούμε. Γειά σου Mariene Kaminski. Γειά σου Σταματίνα Παπαμιχάλη. Γειά σου Miguel Pinheiro. Γειά σου Μάϊρα Βαζαίου, που πήρες μαγνάδια ονείρου και τα έκανες κοστούμια. Και πάνω απ’ όλους Γειά σου Αναστασία Ρεβή που ξέρεις και δύνασαι να κάνεις τα όνειρά σου να γίνονται και δικά μας.
Είδα την παράσταση στο θέατρο «Μικρή Χώρα».

Ο «ΗΛΙΘΙΟΣ» ΣΑΝ ΠΡΟΦΑΣΗ

Με την διόπτρα ρυθμισμένη στην οπτική μιας κοινωνικής αντίληψης που προεκτείνεται και σε επίπεδα υπαρξιακά , ο θεατής διαπιστώνει πως η νεοεμφανιζόμενη ομάδα «Ηθώ» θεματογραφεί κατά κύριο λόγο, την απαξίωση του αρσενικού. Μια καθαρά γυναικεία οπτική δικαιωμένη απ’ την Ιστορία (Μητριαρχία), απ’ τα όσα φρικτά διαβάζουμε για τη δεινά των γυναικών σε θεοκρατούμενες κοινωνίες αλλά και επικαιροποιημένη απ’ τις πρόσφατες βιολογικές επιτεύξεις. Ξεκινάει με την εύστοχη επιλογή μιας σκηνής απ’ τον Ηλίθιο του Ντοστογιέφσκη όπου οι δυο γυναίκες, ( Ναστάσια Φιλίπποβνα και Αγλαϊα Ιβάνοβνα ) με το ισχυρό προφίλ που τις παρέδωσε στην φιλολογική καταξίωση ο συγγραφέας, διεκδικούν την πιο παραδειγματικά άβουλη ανδρική φιγούρα της λογοτεχνίας, τον Πρίγκιπα Μίσκιν. Αυτόματα προβάλει ένας ανταγωνισμός μεταξύ των γυναικών για ένα πρόσωπο χωρίς δυνατότητα αυτοδιάθεσης. Κι όταν τα δυο κορίτσια βγάλουν τα κοστούμια των ρόλων και γίνουν ο εαυτός τους και πάλι τότε , στην πραγματική ζωή η παρέμβαση του αρσενικού είναι βίαιη, ανεπιθύμητη και διασπαστική. Ακόμα και οι παροχές του (σοκολάτα, νερό) είναι άγαρμπες και ενοχλητικές. Και επικίνδυνες.Τα παιχνίδια των κοριτσιών ( πέτρα, ψαλίδι, χαρτί και τα παιγνιόχαρτα –εξαιρετικά και ευφυή ευρήματα ) δίνουν την ευκαιρία να αναδειχθεί ο πλούτος της γυναικείας ψυχολογίας, η ευαισθησία τους , οι δοκιμασίες και οι οδύνες και τα δεινά, μικρά και μεγάλα, που σημαδεύουν το βίο τους.Και οι τρεις ηθοποιοί της διανομής ανταποκρίθηκαν επαρκέστατα στις ευθύνες που η σκηνοθεσία τους επιφόρτισε και απέδωσαν σε όλες τις κλίμακες με την Γλυκερία Πατραμάνη και την Μαρίτα Τζατζαδάκη να ευνοούνται περισσότερο σε ευκαιρίες λόγω ρόλου, από τον Κωνσταντίνο Βαγκίδη. Ιδιαίτερα στις σκηνές των μιμητικών αυτοσχεδιασμών τα δυο κορίτσια πέτυχαν εξαιρετικές εντυπώσεις. Δεν μπορώ ωστόσο, χάριν της διακριτικότητας να αποσιωπήσω την διαφορά που διαπίστωσα στην ερμηνεία της Μαρίτας Τζατζαδάκη παρακολουθώντας την πλούσια γκάμα συναισθηματικών εναλλαγών, συγκινησιακών επιπέδων, ρυθμού και τονισμών μια βαθειάς συναίσθησης. Και μια φωνή ηχητικού θάλπους.Να συμπληρώσω πως ο δραματουργικός καμβάς εντάσσεται στο είδος του θεάτρου των επινοήσεων, πως πολλά κομμάτια του κειμένου ήταν αυτοσχεδιασμοί των ηθοποιών και βιωματικές εμπειρίες και μνήμες, πως σκηνοθέτης είναι η Λένα Φιλίπποβα και πως παίζεται στο Κέντρο Λόγου και Τέχνης 104 των εκδόσεων Καστανιώτη, ψηλά στα ορεινά των Εξαρχείων. Συνοψίζοντας μια βραδιά κερδισμένη από κάθε άποψη.

DADA

Μ’ ένα χείμαρρο ευρηματικότητας και καταιγιστικών εμπνεύσεων ο Δημήτρης Τσιάμης μας εισάγει με συναρπαστικό τρόπο σ’ έναν αιφνιδιαστικό κόσμο ανακολουθίας, παράλογου, ονείρου που πάει να πει στον κόσμο του υπερρεαλισμού. Το θέαμα «Στους Dada Θα Άρεσε Μια Νύχτα Σαν Αυτή» είναι μια αυθαίρετη ψηφιδογραφία ενός ντανταϊστικού περιβάλλοντος, καθώς επιχειρείται να τοποθετηθεί μέσα σ’ αυτό η εικόνα ενός απ’ τους ιερείς του ντανταϊσμού και ταυτόχρονα να σχηματιστεί το αμφισβητησιακό έναυσμα του κινήματος. Δεν χρειάστηκε να προσφύγει ο σκηνοθέτης σε λεπτομέρειες για τον ντανταϊσμό και τον ιστορικοαισθητικό περίγυρο που τον γέννησε. Άρκέστηκε να μας δείξει με παραστατικό τρόπο, ιδιοφυή κατά τη γνώμη μου, την δική του υποκειμενική αντίληψη για την χαώδη, την ασυμπτωματική υπόσταση αυτού που σαν λέξη «γεννήθηκε χωρίς κανείς να ξέρει πως» και που ευαγγελίζεται μια απελευθέρωση από κάθε μορφής συμβατικότητα, αισθητική , ιδεολογική η στάσης απέναντι στο φαινόμενο. Να μην παραλείψω να επαινέσω την χιουμοριστική διάθεση που ξεπρόβαλε συχνά σαν ένα νεύμα συνωμοτικό, σαν ένα χαμόγελο με σημασία.
Σοβαρή, υπεύθυνη, δύσκολη και εξαιρετικά φιλόδοξη επιλογή θέματος από άνθρωπο που προβληματίζεται σε βαθύτερο επίπεδο για την αναζήτηση ενός νέου τρόπου σκηνικής έκφρασης και συμπεριφοράς του σώματος της κίνηση και της φωνής.
Με ταλαντούχα σύνθεση η ομάδα Per- Theater- Formance υπηρέτησε τα οράματα του σκηνοθέτη. Κάλλιστες ως άριστες οι εντυπώσεις απ’ την ανταπόκριση των ηθοποιών στα απαιτητικά κελεύσματα ενός τέτοιου θεάματος. Δεν μπορώ να είμαι αντικειμενικός για την Άντζελα Χριστοφίλου. Πως μπορώ να απαλλαγώ απ’ την εκτίμηση που έχω για το κορίτσι αυτό που έχω επί τέσσερα χρόνια δουλέψει μαζί της σε δύσκολους και εντελώς διαφορετικούς ρόλους. Προσπάθησα ωστόσο. Την είδα τώρα σε κάτι ολωσδιόλου αλλιώτικο και με κατέπληξε με την εύγλωττες σωματικές της επισημάνσεις και με τα φωνητικά της εξ ίσου. Για την Βασιλική Πολυμένη έχω να πω πως με άφησε άναυδο η σκηνική πολυπραγμοσύνη, η ξεχωριστή ικανότητα να μεταδίδει με το απίστευτα εύκαμπτο σώμα της, η ακρίβεια των μετασχηματισμών της και η απολαυστικά εκφραστική μάσκα της. Για τα δυο αγόρια της διανομής έχω επίσης να σημειώσω τα καλύτερα. Δεν μπορώ ωστόσο να επεκταθώ πιο ειδικά γιατί έχω τα δυο ονόματά τους -και τα παραθέτω, Γιώργος Βρόντος και Θοδωρής Σμέρος, - δεν ξέρω όμως ποιος είναι ποιος, ώστε να αναφερθώ στα επιμέρους που αναλογούν στον καθένα. Έπαινοι θερμοί και για τους δύο και ας κάνουν εκείνοι τη μοιρασιά.
Η σύνθεση αυτού του καταλυτικού κειμένου έγινε από την Κωνσταντίνα Σταθουλοπούλου και στους χειρισμούς της κάμερας για τις επί σκηνής προβολές έκανε ο Παναγιώτης Γιαννιός που είχε και περιπτωσιακή υποκριτική συμμετοχή. Ναι, είναι μια δουλειά επί της ουσίας και όχι κατ’ επίφαση. Ναι, είναι ένα καλλιτεχνικό αποτέλεσμα και οπωσδήποτε δεν είναι μια νύχτα που θα άρεσε μόνο στους Dada. Στη «Θύρα Τέχνης», στην οδό Σαρρή.

ΜΑΡΙΛΟΥ

Ένα θέαμα πλούσιο, ευχάριστο, καλογραμμένο προσφέρει στο καλλιτεχνικό στέκι «Χίλιες και δυο νύχτες» η Μαριλού Βαλεοντή, πλαισωμένη από μια πιανίστα κι έναν «κρουστό». Τίτλος «Το μπαρ των ευχών», θέματα πολλά, άλλα ευαίσθητα και τρυφερά, άλλα καταγγελτικά, άλλα αποθησαυρισμένα από μια πλούσια παρακαταθήκη προβληματισμών και ερεθισμάτων. Το χαρακτηριστικό που κυριαρχεί είναι πως τα περισσότερα αντλούνται από βιώματα, από εμπειρίες σχέσεων και με αριστοτεχνικό τρόπο μετατρέπονται σε σκηνικά τελούμενα. Νομίζω πως πολλά τραγούδια εμπνευσμένα από ανάλογα αυτοβιογραφικά είναι τόσο καλά που θα μπορούσαν να σταθούν με απαιτήσεις στον ποιοτικό δισκογραφικό ορίζοντα. Ιδιαίτερα μ’ άρεσαν οι στίχοι που αποκαλύπτουν μια γερή στιχουργική φλέβα . Ως ερμηνεύτρια μόνη όλων αυτών που γεμίζουν ένα δίωρο πρόγραμμα - άθλος – η Μαριλού αποδεικνύεται ένα πλάσμα χαρισματικό, προικισμένο με πολλές σκηνικές επιδεξιότητες που υποδύεται, μιμείται, χορεύει και τραγουδάει με τρόπο συναρπαστικό. Αξιοπρόσεκτες οι μουσικές συνθέσεις της Ευδοξίας Υψηλάντη που έντυσαν τους στίχους και η τραγουδιστική απόδοση του παραδοσιακού «Άστρο της αυγής» από τον
εξαιρετικό Κώστα Στεφόπουλο, τον «κρουστό» της εύφορης τριάδας.

NOVA MELANCHOLIA

Προκλητική η επιλογή του συγκεκριμένου κομματιού του Πεντζίκη για την παράσταση που παρουσιάζει στο Booz η ομάδα Nova Melancholia. Δεν μπορεί να εξηγηθεί παρά σαν μια ακρότητα που επιδιώκει να ενοχλήσει, να σοκάρει. Κι αυτό, φυσικά , δεν λέγεται απαξιωτικά. Χρέος ενός νεανικού σχήματος είναι κατ’ αρχήν η πρόκληση. Αλίμονο αν οι νέες τάσεις του θεάτρου δεν είναι προκλητικές, αν δεν φθάνουν ως την ενόχληση, αν δεν ταράξουν τα στεκούμενα νερά. Ως αυτό το σημείο η σκηνική απόπειρα των ικανών παιδιών της ομάδας πέτυχε. Πέτυχε επίσης και μορφικά να στηθεί ένα θέαμα κατεδαφιστικό, κι ακόμα στηλιτευτικό των δεσμεύσεων, της εγκιβωτιοποίησης και της δέσμευσης των φωνών και των ανθρώπων. Παραστάθηκαν και οι απελευθερώσεις, οι καταλύσεις από πάσης μορφής δουλείες. Υπέροχα. Νομίζω όμως ότι έλειπε η πρόταση. Δεν μπόρεσα να διακρίνω τι προτείνεται για το μετά. Εν τάξει η αηδία είναι δεδομένη, για την εξυγίανση της όμως τι προτείνεται. Θα μου πεις πρέπει απαραίτητα να υπάρχει πρόταση; Δεν φτάνει που κραυγάζω μια καταγγελία και που θεατροποιώ την αηδία; Ναι, όντως φτάνει. Εγώ, όμως, ο θεατής , απηυδησμένος απ’ την αηδία περιμένω κάτι για να ελπίσω και το περιμένω να το συναντήσω σ’ αυτές τις ελπιδοφόρες κυψέλες.
Από καλλιτεχνική άποψη η δουλειά ήταν καλή και τα τρία παιδιά που ζωντάνεψαν αυτό το ασφυκτικό θεατρικό Tableau vivant ήταν εξαιρετικά. Η σκηνοθεσία του Βασίλη Νούλα και εμπνευσμένη και οργανωμένη . Οι τρεις ηθοποιοί, πειθήνια ενεργούμενα στην εξυπηρέτηση της εικαστικής σύλληψης εκτέλεσαν άψογα την παρτιτούρα του σκηνοθέτη. Τους αναφέρω κατά σειρά :Βίκυ Κυριακουλάκου, Κωνσταντίνος Χατζηνικολάου, Δέσποινα Χατζηπαυλίδου.
Και το ταξίδι συνεχίζεται
«Τα γουρούνια» των Λωτοφάγων

Πάνω στον καμβά μιας έξυπνης ιδέας τα επτά παιδιά της ομάδας «Λωτοφάγοι» κέντησαν ένα τεχνικό σύνολο άριστης ποιότητας που αφήνει μια ευχάριστη εντύπωση στο θεατή. Το σενάριο με τις επανειλημμένες διασταυρώσεις των ηρώων δεν είναι μόνο ευρηματικό σαν σύλληψη είναι και μαστόρικα διαρθρωμένο και η ανέλιξή του το ανυψώνει βαθμιαία ανεβάζοντας όλο και περισσότερο την συμμετοχή . Αυτή η ιδιαίτερη κατάσταση που χαρακτηρίζει κάποιες παραστάσεις δεν επισημαίνεται συχνά. Αναφέρομαι στο ιδιαίτερο φαρσικό, κατά βάση , στοιχείο της μετάδοσης του κωμικού που κλιμακώνεται πολλαπλασιαζόμενο συνεπαίρνοντας προς τα πάνω το θεατή. Στη συγκεκριμένη παράσταση αυτό γίνεται στην αλληλοδιαδοχή των θέσεων στο τρένο (;) όπου τα ζεύγη μετασχηματίζονται. Αυτό θεωρώ πως είναι και το «σπίρτο» του όλου θεάματος. Το τσακμάκι που ανάβει και σπρώχνει τη σάτιρα να φουσκώνει σαν αερόστατο. Ωραίο. Καλοπαιγμένο. Με πολύ καλές υποκριτικές επιδόσεις σε υψηλό διεκπεραιωτικό επίπεδο. Η επιφύλαξή μου, ωστόσο, είναι ως προς την αποτελεσματικότητα των στοχεύσεων. Νομίζω πως όλα τα συναρπαστικά στοιχεία της παράστασης κυρίως δε τα πολυκινησιακά, τα στολίσματα με σωματικές υπογραμμίσεις, ξεστρατίζουν τη σάτιρα, την απορροφούν, την καλύπτουν. Κάθε καταγγελτική πρόθεση περνάει σε δεύτερο πλάνο, αποδυναμώνεται, διαθλάται και διακρίνεται σαν ένα θαμπό επίπεδο σε κάποιο βάθος.
Ας μην μεμψιμοιρούμε. Η ευφρόσυνη εντύπωση , η ζωντάνια και η απόλαυση μιας τόσο ένθερμης συμμετοχής δεν είναι καθημερινές απολαβές στο θέατρο. Κι ακόμα ένα ζωογόνο ρευστό που μεταγγίζεται στο θεατή είναι η συλλογικότητα, το άθροισμα της ομαδικής κατάθεσης στο αποτέλεσμα, η κοινή ικανοποίηση των καλλιτεχνών που έδωσαν όσα μπορούσαν κι έγινε έργο.
Φυσικό είναι να μην υπάρχει δυνατότητα διακρίσεων κι αυτό γιατί η συνεισφορά του καθενός να μην είναι μόνο αυτή που φαίνεται στην παράσταση. Τους αναφέρω λοιπόν ισάξια: Αθηνά Αρσένη, Δάφνη Μανούσου, Αντώνης Σπίνουλας, Ιωάννα Σταυροπούλου, Λεονάρντο Σφοντούρης. Μάϋ Χάννα. Τους είδα στο Άλεκτον.